Ze świata nauki

Arktyka ociepla się szybciej niż jakiekolwiek inne miejsce na Ziemi. Lód i śnieg topnieją, a arktyczny lód morski kurczy się. Zmiany te mają istotne implikacje dla całego ekosystemu morskiego Arktyki. 

Są organizmy, które występują wszędzie na Ziemi, a niektóre z nich potrafią nawet przetrwać w przestrzeni kosmicznej, tak jak niesporczaki. Kto z nas mógłby jednak przypuszczać, że na Svalbardzie, w strefie klimatu polarnego, oprócz reniferów, lisów i niedźwiedzi polarnych można przy odrobinie szczęścia spotkać... mszyce? Podobnie jak nasze rodzime gatunki, aby przetrwać, rozmnażają się i żerują na roślinach żywicielskich. Na tym podobieństwa się kończą. Co je wyróżnia? To pytanie zadała sobie prof. dr hab. Karina Wieczorek z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

Roślinność i fauna tundry może zostać z biegiem czasu wyparta przez postępujące na północ lasy. Arktyka robi się coraz cieplejsza i zatrzymanie tego procesu jest mało prawdopodobne. Symulacje pokazują, że do połowy tego tysiąclecia tundra dozna znacznego spustoszenia: pozostanie z niej około 6 procent tego, co jest dzisiaj, albo zniknie całkowicie. Wraz z nią prawdopodobnie wyginą takie zwierzęta, jak lemingi i renifery oraz liczne gatunki roślin.

Wraz z ocieplaniem się klimatu z wielu obszarów Arktyki znika całoroczna pokrywa lodowa. Dawniej niedostępne dla statków rejony, dziś wypełniają się trawlerami zagrażającymi bioróżnorodności.

Wedle informacji pochodzących od duńskich badaczy, pokrywa lądowa Grenlandii topnieje w ostatnich miesiącach w przyspieszonym tempie. Winne temu są wyjątkowo wysokie temperatury powietrza. Rekordowe w tym miejscu 23,4 st. C odnotowano w porcie lotniczym Nerlerit Inaat na wschodnim wybrzeżu Grenlandii. W ostatnich dniach topnieje dwa razy więcej lodu niż średnio w ostatnich 30 latach. Każdego dnia z lądolodu ubywa tyle wody, że można by nią pokryć Florydę pięciocentymetrową warstwą.

Svalbard Integrated Arctic Earth Observing System (SIOS), zajmujący się monitorowaniem zmian zachodzących w Arktyce, opublikował trzecią część serii raportów State of Environmental Science in Svalbard (SESS) podsumowujących aktualny stan wiedzy na temat najistotniejszych parametrów środowiska Arktyki i ich wzajemnych powiązań.

W połowie września każdego roku pokrywa lodowa Oceanu Arktycznego zmniejsza się do swojego rocznego minimum. O tej porze w 2020 roku lód zajmował powierzchnię 3,74 milionów kilometrów kwadratowych. Był to drugi (po rekordowym roku 2012) najniższy wynik w ciągu ostatnich 42 lat, odkąd zdjęcia satelitarne pozwalają na wykonywanie takich pomiarów. Pokrywa lodowa zajmuje obecnie zaledwie połowę tej powierzchni, którą zajmowała 40 lat temu o tej samej porze roku.

W czterdziestą rocznicę wypraw polarnych Uniwersytetu Śląskiego, zainicjowanych przez prof. Mariana Pulinę, rozmawiamy z prof. Jackiem Janią o „gorączce polarnej”, różnicach między wyprawami organizowanymi kiedyś i dziś oraz o znaczeniu badań lodowców.

Luty 2016 roku w cuglach pobił dotychczasowy rekord średniej temperatury w drugim miesiącu roku kalendarzowego, ale nowy rekord zaskoczył nawet klimatologów nieustannie monitorujących globalne dane

Ciężko wyobrazić sobie bardziej nieprzyjazne człowiekowi rejony niż Arktyka, a jednak nawet ona może dużo zaoferować, pod warunkiem, że wie się, gdzie szukać i jak wykorzystać jej zasoby

W świecie nauki sądziło się dotychczas, że to ruchy Słońca na nieboskłonie napędzają największą migrację świata: drobny zooplankton żerujący nocą zaraz pod powierzchnią wody wraz ze wschodem Słońca opada w głęboką ciemną wodę, aby ustrzec się przed drapieżnikami.

15 kwietnia 2015 roku o godz. 15.30 w sali audytoryjnej nr 2 w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego (Katowice, ul. Uniwersytecka 4) odbędzie się wykład pt. „Odpowiedź lodowców na zmiany klimatu”, który wygłosi prof. zw. dr hab. Jacek A. Jania z Wydziału Nauk o Ziemi UŚ