Uniwersytet Śląski w Katowicach

Ze świata nauki

cząstki elementarne

  • W poszukiwaniu grawitonu

    Wśród wielu opisywanych przez fizyków cząstek elementarnych można wymienić takie, które nazywamy hipotetycznymi. Nie wiadomo, czy istnieją, ponieważ nie zostały do tej pory zaobserwowane. Są jednak częścią wzorów, teoretycznych analiz naukowców, wypełniając brakujące, często „niewygodne” miejsca. Hipotetyczną cząstką elementarną jest m.in. grawiton, którego zadaniem miałoby być przenoszenie oddziaływań grawitacyjnych. O jego ciekawych właściwościach opowiada dr Aleksandra Piórkowska-Kurpas, astrofizyczka z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

  • Wykryto najbardziej energetyczne cząstki, jakie kiedykolwiek zaobserwowano

    Po ponad dekadzie badań naukowcy z obserwatorium H.E.S.S. (High Energy Stereoscopic System) w Namibii dokonali przełomowego odkrycia. Udało się im wykryć najbardziej energetyczne elektrony i pozytony, jakie kiedykolwiek zaobserwowano. Odkrycie otwiera nowe możliwości zrozumienia tajemniczych procesów fizycznych zachodzących we Wszechświecie.

  • Czym jeszcze zaskoczy nas bozon Higgsa?

    8 kwietnia 2024 roku zmarł prof. Peter Higgs, brytyjski fizyk teoretyk. Jego nazwiskiem ochrzczono cząstkę odkrytą w Wielkim Zderzaczu Hadronów (LHC) w CERN-ie w 2012 roku. Fizyk był jednym z sześciu teoretyków, którzy dekady wcześniej opracowali teoretyczne założenia dotyczące pola skalarnego, mającego nadawać masę cząstkom elementarnym. Za przewidzenie teoretyczne i potwierdzenie doświadczalne istnienia bozonu Higgs wraz z François Englertem otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki (2013). Wykrycie bozonu było potwierdzeniem eleganckiej hipotezy. O dorobku Petera Higgsa, znaczeniu jego odkrycia oraz o przyszłości fizyki mówi dr Bartosz Dziewit z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
  • Zderzając cząstki, poznajemy naturę Wszechświata

    W lutym 2024 roku prof. dr hab. Janusz Gluza z Instytutu Fizyki im. Augusta Chełkowskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach otrzymał dofinansowanie w wysokości 3 456 869 zł w ramach konkursu Narodowego Centrum Nauki – MAESTRO 15 na realizację projektu „Precyzyjne badania dla fizyki zderzaczy cząstek”. Badacz opowiedział o celach projektu, dążeniach do zrozumienia natury Wszechświata oraz współpracy z międzynarodowym środowiskiem naukowym. Weronika Cygan-Adamczyk: Blisko 3,5 mln złotych na realizację projektu robi wrażenie, ale czy to rzeczywiście kwota wystarczająca na badania dotyczące cząstek elementarnych? W końcu w grę wchodzą tak potężne i drogie aparatury, kosztujące kilkanaście czy kilkadziesiąt miliardów złotych, jak te wykorzystywane w CERN-ie. Prof. Janusz Gluza: To w dużej mierze zależy od tego, jakie badania się prowadzi.
  • Poszukiwania nietypowych cząstek

    Bozon Higgsa ma niezwykle krótką żywotność – „żyje” przez około 10-22 sekundy zanim rozpada się na inne cząstki. Dla porównania, w tak krótkim czasie światło może przebyć odległość równą średnicy małego jądra atomowego. Naukowcy badają bozon Higgsa, wykrywając produkty jego rozpadu w zderzeniach cząstek w Wielkim Zderzaczu Hadronów. Ale co, jeśli bozon Higgsa może rozpaść się na inne długo żyjące cząstki?  Algorytmy rekonstrukcji trajektorii naładowanych cząstek w detektorze, mimo że miały niezwykle ważne znaczenie dla poszukiwań LLP, były dotąd tak zasobochłonne, że można je było zastosować tylko do mniej niż 10% wszystkich zarejestrowanych danych w eksperymencie ATLAS.
  • W CERN odkryto trzy nowe egzotyczne cząstki

    Naukowcy współpracujący przy eksperymencie LHCb (ang. Large Hadron Collider beauty) „zaobserwowali” nowy rodzaj pentakwarków i po raz pierwszy w historii parę tetrakwarków. Eksperyment LHCb ma na celu odkrycie, co wydarzyło się po Wielkim Wybuchu, który pozwolił materii zbudować Wszechświat, jaki znamy dzisiaj. LHCb to jeden z ośmiu eksperymentów z dziedziny fizyki cząstek elementarnych zbierających dane w Wielkim Zderzaczu Hadronów (LHC) w CERN.

  • 10. rocznica potwierdzenia istnienia bozonu Higgsa

    4 lipca 2012 roku CERN ogłosił wstępne wyniki analizy danych zebranych w latach 2011–2012 przez eksperymenty CMS i ATLAS, wskazujące na odkrycie nowej cząstki elementarnej – bozonu Higgsa.

  • Eksperyment Fermilab Mion g-2 dowodem nowej fizyki?

    7 kwietnia 2021 roku naukowcy z Fermi National Accelerator Laboratory ogłosili pierwsze wyniki eksperymentu Mion g-2. Pojawiły się dowody, że w świecie kwantowym kryje się nowa fizyka.

  • Nowe odkrycie w Wielkim Zderzaczu Hadronów

    Zespół naukowców pracujący przy kolaboracji TOTEM w Wielkim Zderzaczu Hadronów (LHC, Large Hadron Collider) w ośrodku naukowym CERN pod Genewą ogłosił właśnie odkrycie odderonu – nieuchwytnego stanu trójgluonu, którego istnienie przewidziano już blisko 50 lat temu.

  • Wykład prof. Davida A. Kosowera

    2 marca 2017 roku o godz. 16.00 sali audytoryjnej II w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (ul. Uniwersytecka 4) odbędzie się konserwatorium, w trakcie którego prof. David A. Kosower wygłosi wykład „New Methods in the Hunt for New Physics”.

  • SPiN Day 2016

    10 listopada przypada Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju (World Science Day for Peace and Development) – coroczne święto obchodzone przez państwa ONZ. W tym samym dniu ustanowiono w 2016 roku Międzynarodowy Dzień Centrów i Muzeów Nauki, a w jego ramach Porozumienie Społeczeństwo i Nauka SPiN, zrzeszające polskie centra i muzea nauki, ogłosiło obchodzony już po raz kolejny w całej Polsce dzień aktywności naukowej SPiN Day.

  • Detektor IceCube wyklucza istnienie sterylnego neutrina

    Fizycy z całego świata spędzili dziesiątki lat na polowaniu na tzw. neutrino sterylne – czwartą generację neutrin (oprócz neutrina elektronowego, mionowego i taonowego). Neutrino sterylne miałoby być odpowiedzialne za powstawanie ciemnej materii. Dziś są już pewni, że taka cząstka… nie istnieje. 

  • Naukowcy odkryli nowy rodzaj tetrakwarka

    Naukowcy z Fermilabu (ang. Fermi National Accelerator Laboratory) – Państwowego Laboratorium Przyśpieszania Cząstek Elementarnych im. Enrico Fermiego w Batavii (USA) odkryli nowy rodzaju tetrakwarka składający się z czterech różnych kwarków

  • Przebłysk nadziei wśród fizyków: czy odkryto nową cząstkę?

    Największy akcelerator cząstek na świecie Wielki Zderzacz Hadronów (LHC, Large Hadron Collider), znajdujący się w ośrodku naukowo-badawczym CERN pod Genewą, być może znowu stanie się miejscem wielkiego odkrycia w dziedzinie fizyki, a mianowicie – odnalezienia zupełnie nowej fundamentalnej cząstki 

  • Ile waży neutrino?

    Rozmowa z prof. dr. hab. Janem Kisielem z Zakładu Fizyki Jądrowej i Jej Zastosowań Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego na temat nowych odkryć w fizyce neutrin i udziale polskich badaczy w międzynarodowych projektach ICARUS oraz T2K

  • Nagroda Nobla 2015 w dziedzinie fizyki

    6 października 2015 roku Komitet Noblowski w Sztokholmie ogłosił, że tegorocznymi laureatami Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki zostali Takaaki Kajita i Arthur B. McDonald

  • Znaleziono cząstkę pozbawioną masy

    Międzynarodowy zespół kierowany przez naukowców z Uniwersytetu w Princeton odkrył cząstkę pozbawioną masy, której istnienie przewidziano już 85 lat temu. Odnalezienie cząstki może mieć wpływ na szybszą i bardziej wydajną pracę urządzeń elektronicznych ze względu na jej niezwykłą zdolność do zachowywania się jako materia lub antymateria wewnątrz kryształu, jak wynika z najnowszych badań

  • Odkrycie nowej cząstki - pentakwarka

    Naukowcy z ośrodka naukowo-badawczego Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN pod Genewą poinformowali, że dzięki eksperymentowi LHCb, przeprowadzonemu w Wielkim Zderzaczu Hadronów (LHC), dokonano odkrycia nowej kategorii cząstek, tzw. pentakwarków

  • Wykład prof. Jana Kisiela pt. „Tajemnice neutrin”

    20 maja 2015 r. o godz. 15.30 w sali audytoryjnej II w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Śląskiego (Katowice, ul. Uniwersytecka 4) odbędzie się wykład prof. dr. hab. Jana Kisiela, kierownika Zakładu Fizyki Jądrowej i Jej Zastosowań, pt. „Tajemnice neutrin”

  • Najstarsze kosmiczne światło

    „Jest takie światło, które nigdy nie gaśnie” – śpiewał przed laty zespół The Smiths. Od prawie 14 miliardów lat, czyli od szacowanego początku Wszechświata, istnieje w nim starożytne światło, którego słaby blask jest pozostałością po Wielkim Wybuchu – to mikrofalowe promieniowanie tła (CMB, ang. cosmic microwave background)