Ze świata nauki

Przez prawie 800 lat na suchej i gorącej Saharze funkcjonowało rozwinięte imperium Garamantów. Było to możliwe, ponieważ Garamantowie nauczyli się wykorzystywać podziemne zasoby wodne, które nagromadziły się jeszcze w okresie, kiedy Sahara była zieloną, przyjazną przestrzenią. Dopiero wyczerpanie tych zasobów oznaczało upadek Garamantów.

Badacze z amerykańskiego Argonne National Laboratory zbadali, jak materiały pokrywające dach budynku mogą wpływać na temperaturę otoczenia i zużycie energii. Okazuje się, że dachy pomalowanie białą, odbijającą światło farbą są nawet skuteczniejsze od dachów roślinnych lub pokrytych ekranami fotowoltaicznymi.

3 października 2023 roku w Zagłębiowskiej Mediatece (ul. Kościelna 11, Sosnowiec) odbędzie się 87. spotkanie Klubu Myśli Ekologicznej. Wydarzenie będzie również transmitowane online.

Klub Myśli Ekologicznej organizuje 86. spotkanie. Wydarzenie odbędzie się 20 września 2023 roku w Kinoteatrze Rialto w Katowicach o godz. 17.30.

16 września 2020 roku Sosnowiec spowiły ogromne kłęby czarnego dymu. Mogli je dostrzec nawet mieszkańcy Katowic. Pożar, który rozprzestrzenił się na nielegalnym składowisku odpadów, został ugaszony dopiero następnego dnia. Negatywne skutki tego zdarzenia dla środowiska i ludzkiego zdrowia mogą być jednak odczuwalne jeszcze przez kolejne lata. Wpływ pożarów wybuchających na dzikich składowiskach odpadów na zanieczyszczenie gleby, wody i powietrza bada mgr inż. Wojciech Rykała z Uniwersytetu Śląskiego.

Żyjemy w czasach deficytu kontaktu z naturą. Wielu z nas nie jest tego świadomych. Szybkie tempo życia, internet, media społecznościowe spowodowały, że oddaliliśmy się od przyrody.

Naukowcy odkryli, że ponad połowa największych jezior i zbiorników na świecie zawiera obecnie mniej wody niż trzy dekady temu, a winne temu są w dużej mierze ocieplający się klimat i zużycie wody przez ludzi.

13 czerwca 2023 roku o godz. 17.30 w Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Mikołowie (ul. Sosnowa 5) odbędzie się 85. spotkanie Klubu Myśli Ekologicznej. Gościem wydarzenia będzie dr hab. Wiktor Kotowski, prof. UW – biolog, specjalista w zakresie ekologii mokradeł oraz metod ich ochrony i restytucji przyrodniczej, współzałożyciel Centrum Ochrony Mokradeł.

O ocieplaniu się klimatu świadczą nie tylko wyższa temperatura powietrza, rekordowe susze czy topniejące lodowce. Na tę ponurą listę wpisuje się także najwyższa w historii obserwacji temperatura wód powierzchniowych oceanów.

22 maja na całym świecie obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej. Hasło na 2023 rok brzmi: „Od porozumienia do działania: przywrócenie różnorodności biologicznej”. 

Czy tego chcemy czy nie, plastik stał się kluczowym materiałem w naszym życiu. Powoli staje się też istotnym elementem naszego środowiska. Masowa produkcja tego tworzywa, który zużyty trafia często do wody i ekosystemu, doprowadziła do tego, że prawdziwym problemem i wyzwaniem stał się mikroplastik w glebie. Jak dowiedli naukowcy, gleba zawierająca znaczące ilości mikroplastiku znacznie gorzej absorbuje i przepuszcza wodę.

Jeśli prześledzimy, co znajduje się w naszym śmietniku, zdamy sobie sprawę, że odpadów jest całkiem sporo – przede wszystkim z plastiku. Istnieją odpady, które nie mogą trafiać do żadnej z 4 podstawowych sekcji, np. baterie. Co z nimi zrobić, z czego się składają, a także czy można ich po prostu nie wyrzucać, tylko ponownie wykorzystywać, pisze dr Julian Kubisztal z Instytutu Inżynierii Materiałowej Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego.

Czas kryzysu środowiskowego wymaga zaangażowania wszystkich sił i środków w celu przeprowadzenia niezbędnych zmian. Wiemy, czego chcemy: mamy dokonać transformacji energetycznej, poprawić efektywność gospodarowania zasobami i jednocześnie zadbać o miejsca pracy i trwałość systemu gospodarczego. To jeden z priorytetów ONZ wpisany w cele zrównoważonego rozwoju, a także ambitny cel przyświecający polityce Unii Europejskiej.

W 2019 roku w „Nature” ukazała się analiza grupy światowej sławy klimatologów, oceanografów i biologów, w której autorzy stwierdzają, że 9 z 13 „punktów krytycznych” dla klimatu (climate tipping points) zostało już uaktywnionych. Ich zdaniem oznacza to, że niedługo mogą one uruchomić kaskadę zdarzeń gwałtownie pogarszających sytuację klimatyczną na Ziemi. W ślad za tym opracowaniem ukazała się kolejna analiza przewidująca, że zmiany klimatu mogą z kolei spowodować załamanie się biosfery i katastrofalną utratę różnorodności biologicznej. Obawiamy się o przyszłość, spekulujemy, ile zostało nam jeszcze czasu, a może przekroczyliśmy już punkt bez odwrotu.

Piąta edycja Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE będzie inna niż dotychczasowe: ŚFN zainauguruje w sobotę 9 października uroczystą galą otwarcia, 10 października festiwal będzie odbywał się na terenie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz wzdłuż bulwarów Rawy, a od 11 do 15 października online. Jak co roku Przystanek Nauka objął patronat nad 5. Śląskim Festiwalem Nauki KATOWICE. Będzie nas można spotkać na dwóch przystankach stacjonarnych.

Wraz z ocieplaniem się klimatu z wielu obszarów Arktyki znika całoroczna pokrywa lodowa. Dawniej niedostępne dla statków rejony, dziś wypełniają się trawlerami zagrażającymi bioróżnorodności.

Wedle informacji pochodzących od duńskich badaczy, pokrywa lądowa Grenlandii topnieje w ostatnich miesiącach w przyspieszonym tempie. Winne temu są wyjątkowo wysokie temperatury powietrza. Rekordowe w tym miejscu 23,4 st. C odnotowano w porcie lotniczym Nerlerit Inaat na wschodnim wybrzeżu Grenlandii. W ostatnich dniach topnieje dwa razy więcej lodu niż średnio w ostatnich 30 latach. Każdego dnia z lądolodu ubywa tyle wody, że można by nią pokryć Florydę pięciocentymetrową warstwą.

Żelazo, złoto, szkło glinokrzemianowe i inne cząstki okryte płaszczem z węglanów wapnia oraz wapnia i magnezu to opis, który może się kojarzyć z przekrojem skały. Tymczasem przedstawia kondycję naszych płuc. Oddychamy zanieczyszczonym powietrzem. Mimo wielu naturalnych barier ochronnych spora część szkodliwych cząstek, głównie tych mniejszych i przez to bardziej inwazyjnych, pozostanie w płucach na zawsze i będzie wpływać na komfort naszego życia. Zależności pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza na Górnym Śląsku a zwapnieniem płuc opisali naukowcy z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – dr hab. Mariola Jabłońska, prof. UŚ, prof. Janusz Janeczek oraz dr hab. Beata Smieja-Król, prof. UŚ. Wyniki badań zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie „Minerals”.

Svalbard Integrated Arctic Earth Observing System (SIOS), zajmujący się monitorowaniem zmian zachodzących w Arktyce, opublikował trzecią część serii raportów State of Environmental Science in Svalbard (SESS) podsumowujących aktualny stan wiedzy na temat najistotniejszych parametrów środowiska Arktyki i ich wzajemnych powiązań.

Co roku we wrześniu Uniwersytet Śląski otwiera swój kampus w Katowicach dla uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego. To wydarzenie, na które zaproszone są zorganizowane grupy. Na mapie kampusu pojawia się kilka przystanków naukowych, co roku oferujących inne interaktywne wykłady z wybranej dziedziny. Są to: „Osobliwości Świata Fizyki”, „Biorobotyka” oraz „Niesamowita historia ludzkości”. Uczniowie mogą uczestniczyć w kilku wykładach, prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego oraz pracowników innych placówek naukowo-badawczych ze Śląska. W wykładach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego co roku bierze udział ok. 17 tysięcy uczniów!