Ze świata nauki

O ocieplaniu się klimatu świadczą nie tylko wyższa temperatura powietrza, rekordowe susze czy topniejące lodowce. Na tę ponurą listę wpisuje się także najwyższa w historii obserwacji temperatura wód powierzchniowych oceanów.

Piękne jaskinie wokół hiszpańskiej Majorki dostarczyły nam niepokojących dowodów na to, że od początku epoki przemysłowej poziom wód w morzach wzrósł już o 18 centymetrów. Jeżeli to tempo się utrzyma, to do końca wieku osiągniemy stan niebezpieczny dla światowej populacji, która w dużej części zamieszkuje tereny niedalekie od morza.

Specjaliści w zakresie produkcji żywności ostrzegają – istnieje duże zagrożenie, że zmiany klimatyczne zachwieją rynkiem pomidorów hodowanych na potrzeby przetwórstwa. To niepokojąca wiadomość dla amatorów pizzy i ketchupu, ale także poważny sygnał dla wszystkich – ocieplający się klimat zaczyna przekształcać i osłabiać produkcję żywności.

Zmiany klimatu mogą zmienić w sposób diametralny warunki życia roślin i zwierząt – przy zbyt dużym tempie wiele z nich nie będzie w stanie się przystosować. Dane naukowców o wpływie zmian klimatu na florę i faunę są alarmujące: zniknie wiele roślin i zwierząt. 

Według niezależnych analiz przeprowadzonych przez NASA i Narodową Agencję Oceanów i Atmosfery (NOAA) średnia globalna temperatura powierzchni Ziemi w 2021 roku ustanowiła ten rok (podobnie jak rok 2018) szóstym z kolei najcieplejszym rokiem na Ziemi w historii pomiarów.

36 naukowców z kilkunastu polskich ośrodków naukowych połączyło siły, aby opisać zmiany klimatu na obszarach naszego kraju z perspektywy przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Na prawie 600 stronach publikacji regularnie pojawia się jedno słowo: zmiana. O tym, co ono oznacza i czego dokładnie dotyczy, mówi dr hab. Małgorzata Falarz, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych – redaktor wydanej w tym roku monografii pt. "Climate Change in Poland – Past, Present, Future".

Na początku września zakończyła się 55. wyprawa polarna na Spitsbergen, w której udział wzięli pracownicy, doktoranci i studenci związani z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach. Kluczowe znaczenie dla prowadzonych od ponad pięćdziesięciu lat analiz ma zachowanie ciągłości monitoringu. Naukowcy dołożyli więc starań, aby mimo trwającej pandemii koronawirusa nie tylko dotrzeć do Polskiej Stacji Polarnej Hornsund, lecz również bezpiecznie wrócić do Polski, by tu, na miejscu, kontynuować badania zmian środowiska arktycznego.

W połowie września każdego roku pokrywa lodowa Oceanu Arktycznego zmniejsza się do swojego rocznego minimum. O tej porze w 2020 roku lód zajmował powierzchnię 3,74 milionów kilometrów kwadratowych. Był to drugi (po rekordowym roku 2012) najniższy wynik w ciągu ostatnich 42 lat, odkąd zdjęcia satelitarne pozwalają na wykonywanie takich pomiarów. Pokrywa lodowa zajmuje obecnie zaledwie połowę tej powierzchni, którą zajmowała 40 lat temu o tej samej porze roku.

Ocieplająca się pokrywa lodowa Grenlandii osiągnęła „punkt bez powrotu”. Badania pokazują, że nawet jeśli klimat się ochłodzi, lodowce nadal będą się kurczyć.

Protokół montrealski jest pierwszym wielkim sukcesem w walce o uratowanie planety. To międzynarodowe porozumienie z 1987 roku podpisane zostało po to, aby wyeliminować z użytku chlorofluorowęglowodory (CFC), potocznie zwane freonem, które są odpowiedzialne za powiększanie się dziury ozonowej. Najnowsze badania pokazują, że wyeliminowanie CFC powstrzymało nie tylko powiększanie się dziury ozonowej, ale także ocieplanie się planety.