Ze świata nauki

 Coraz częściej w naszych domach i ogrodach pojawiają się dziwne owady. Od pewnego czasu wśród takich niechcianych gości bryluje wtyk amerykański, inwazyjny pluskwiak emigrant z Ameryki Północnej, który kilka lat temu zaczął pojawiać się w Europie. Eksperci mówią, że będzie coraz częściej gościł w naszych domach, podobnie zresztą jak wiele innych owadów podążających za ciepłem. O tym i innych przybyszach, którzy zostają u nas na dłużej, m.in. na skutek zmian klimatu, opowiada dr Artur Taszakowski, entomolog z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Nie są wybredne. Lubią ziemniaki, buraki, brokuły i pomidory. Nie pogardzą liśćmi roślin ozdobnych. Bywają inwazyjne i z naszego punktu widzenia bardzo szkodliwe, do tego trudno się ich pozbyć. Mączliki, bo o nich mowa, to drobne pluskwiaki występujące w naszym kraju. Ich formy współczesne oraz kopalne, zatopione w bursztynie bada dr hab. Jowita Drohojowska, prof. UŚ, entomolożka z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

Mszyce występują niemal wszędzie na Ziemi. Z jednej strony żyją w całkiem dobrze poznanych centrach bioróżnorodności, w Himalajach, Japonii czy basenie Morza Śródziemnego. Z drugiej – wciąż można je spotkać w słabo zbadanych miejscach na mapie świata, takich jak Bhutan – leżący w Azji Południowej kraj prawie w całości porośnięty lasami. Afidolodzy nawiązują więc współpracę z miejscowymi fascynatami, by pozyskać ślad obcej sobie fauny lub sami ruszają w podróż. Z jednej z takich wypraw wrócił kilka miesięcy temu dr Mariusz Kanturski, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego , który badał strukturę gatunkową mszyc Kaukazu wybranych stanowisk roślinnych na terenie Gruzji.

Pochodzi z Azji, przez ostatnie 20 lat rozprzestrzeniła się w obydwu Amerykach i Europie, także w Polsce, gdzie jest uznawana za gatunek inwazyjny i bardzo ekspansywny, zagrażający rodzimym gatunkom biedronek.

Co roku, gdy rośliny zaczynają kwitnąć, powraca temat koszenia trawników – kwestia nieustannie wzbudzająca wiele emocji. O tym, czy i kiedy należy kosić tereny zielone, mówi dr Teresa Nowak z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

W ostatnim czasie wiele emocji wywołało rozporządzenie wykonawcze Unii Europejskiej, która dopuściła jako dodatek do żywności mąkę ze świerszcza domowego. W mediach i internecie zawrzało, a na różnych stronach można było przeczytać, że jest to krok ograniczający wolność człowieka oraz igranie z ludzkim zdrowiem.

Czy w przyszłości będziemy się żywić owadami? Czy świerszcze mogą być alternatywą dla krów? Badania pokazują, że włączenie na szeroką skalę owadów do globalnego obrotu żywnością (jako pokarm dla ludzi i zwierząt) jest ekonomicznie i ekologicznie uzasadnione. Tylko czy będziemy chcieć jeść owady?

Mikroplastiki to drobne fragmenty różnych tworzyw sztucznych o wielkości do 5 mm. Ich źródłem są nasze ubrania, sprzęty używane na co dzień na przykład w kuchni, kosmetyki czy różnego rodzaju opakowania. Mogą powstawać również w wyniku rozpadu większych kawałków tych tworzyw. To jedno ze źródeł zanieczyszczenia naszego środowiska, które może być toksyczne dla organizmów roślinnych i zwierzęcych, w tym dla ludzi. Jak sobie z nim radzić? Naukowcy odkryli, że pewien gatunek nocnych owadów z powodzeniem włączył mikroplastik do swojego menu. Ich przewód pokarmowy bada prof. dr hab. Magdalena Rost-Roszkowska wraz z zespołem histologii i embriologii zwierząt na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego. 

Pozornie prosta i nieciekawa wywilżna karłowata, znana lepiej jako muszka owocowa, jest niezwykle ważnym owadem modelowym dla zrozumienia i leczenia ludzkich chorób. Wiele procesów i zjawisk zachodzących w ciałach tych owadów ma podobną naturę jak u  ludzi. Małe rozmiary muszki oraz krótki czas rozwoju sprawiają, że możliwe staje się przetestowanie setek osobników, co nie jest wykonalne w przypadku ludzi. Uważa się, że muszka może mieć swój wkład również w badaniu cukrzycy.

2 marca 2018 roku w godz. od 10.00 do 16.00 w auli nr 7 na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego odbywać się będzie konferencja informacyjno-edukacyjna pt. „Miasto ludzi, miasto owadów. Nowoczesne zarządzanie środowiskiem miejskim”, której organizatorem jest Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Dwa lata temu w hodowli laboratoryjnej świerszcza domowego prowadzonej przez dr. Jacka Francikowskiego na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego zauważono jednego osobnika o innym niż właściwy dla linii dzikiej kolorze oczu. Wśród czarnookich owadów pojawił się niespodziewanie… żółtooki mutant.

Nazywa się „Zelonia australiensis” i żeruje na tamtejszych muchach, które kąsają ssaki, w tym także ludzi. Wyniki nowych badań opublikowano w czasopiśmie „PLOS Neglected Tropical Diseases” zwracają uwagę na niebezpieczeństwo związane z przemieszczaniem się pasożytów, które kiedyś były zupełnie obce najmniejszemu kontynentowi świata.

Międzynarodowy zespół badawczy dokonał sekwencjonowania DNA kryształów białkowych z jelita środkowego… jednego z gatunków karaczana. Naukowcy przypuszczają, że mleko tych owadów, czterokrotnie pożywniejsze niż krowie mleko, może w przyszłości stać się superpokarmem, dzięki któremu rozwiązany zostanie problem przeludnienia.

Bez względu na to jak dobrze znasz swój dom (albo wydaje się ci się, że znasz), ma on mnóstwo zakamarków, którym nie przyglądasz się dokładnie każdego dnia. Często zakamarki te są schronieniem dla mnóstwa drobnych współlokatorów, którzy przybyli z zewnątrz. Najnowsze badania wskazują, że jest ich znacznie więcej niż sądzono. Nie ma jednak powodów do paniki

Jak przystało na wyrafinowanego dżentelmena epoki wiktoriańskiej, zainteresowania Karola Darwina naturalnie „ciążyły” ku makabrze, a kilka rzeczy fascynowało go szczególnie, m.in. „odszczepieńcy” od konwencjonalnego łańcucha pokarmowego: rośliny mięsożerne. Eksperymentował z nimi i napisał o nich poważny traktat