Ze świata nauki

Piąta edycja Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE będzie inna niż dotychczasowe: ŚFN zainauguruje w sobotę 9 października uroczystą galą otwarcia, 10 października festiwal będzie odbywał się na terenie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz wzdłuż bulwarów Rawy, a od 11 do 15 października online. Jak co roku Przystanek Nauka objął patronat nad 5. Śląskim Festiwalem Nauki KATOWICE. Będzie nas można spotkać na dwóch przystankach stacjonarnych.

Słysząc słowo tlen od razu przychodzi nam na myśl czynnik niezbędny do życia. Jednak czy zawsze tak jest? Jak dowiedli naukowcy, tlen może wykazywać działanie toksyczne wobec bakterii, występując pod postacią tzw. form reaktywnych. Jego działanie na komponenty komórek mikrobów nieraz prowadzi do ich śmierci. Niewątpliwie jest to więc paradoks – element konieczny do życia, a zarazem trucizna.

Mikroorganizmy nie myślą tak, jak ludzie - nikt nie ma co do tego wątpliwości. Jednak mimo tego są w stanie sabotować nasze leczenie na różne sposoby - wzajemnie sobie pomagając w swoich małych, bakteryjnych "mafiach", ukrywając się przed nami oraz przed lekami, którymi chcemy je zwalczyć, czy też celowo zmieniając zachowanie – swoje, a być może również i nasze...

Mikrobiolodzy zauważyli zależność między pewnymi szczepami bakterii a chorobą nowotworową. Są takie bakterie, które wspierają lub nawet umożliwiają rozwój nowotworu (98 procent chorych na raka żołądka było zakażonych Helicobacter pylori) albo niwelują działanie leków antynowotworowych. Ale są też takie, których pojawienie się w naszym organizmie przyczynia się do regresji nowotworu albo wzmocnienia naszego układu immunologicznego.

Bakterie są wyjątkowe. Obecne praktycznie w każdym środowisku wytrzymują warunki, które uśmierciłby inne organizmy. Za tą szczególną umiejętność przetrwania w niekorzystnym środowisku odpowiadają mechanizmy oporności. Jest ich wiele, jednak jeden z nich szczególnie przykuwa uwagę badaczy. Chodzi o białka należące do systemu efflux, który warunkuje aktywnie wypompowywanie różnych szkodliwych czynników na zewnątrz komórki.

Naukowcy często opracowują rozwiązania, które wpływają na efektywność procesu tworzenia czy jakość otrzymywanych różnych produktów. Dr Andrzej Swinarew, mgr Jadwiga Gabor wraz z rzecznikiem patentowym mgr. Mariuszem Grzesiczakiem opracowali sposób i układ do odtłuszczania i zabezpieczania antykorozyjnego taśm oraz arkuszy wykonanych z metali lub ich stopów. Rozwiązanie zostało objęte ochroną patentową.

Rehabilitacja ruchowa wymaga często długich, żmudnych, a niekiedy bolesnych ćwiczeń. Szczególnie w przypadku dzieci jest to proces niezwykle wymagający i trudny do przeprowadzenia. Między innymi dlatego grupa informatyków z Uniwersytetu Śląskiego stworzyła specjalną grę rehabilitacyjną. Pacjent, który podlega leczeniu, wykonuje odpowiednie ćwiczenia z goglami VR na głowie, prowadząc swojego bohatera przez wirtulany świat, który odwraca uwagę od bólu i nie pozwala się nudzić.

Fragmenty tworzyw sztucznych i metali, okruchy szkła, a nawet bursztynu – to przykładowe zanieczyszczenia, które doktorant z Uniwersytetu Śląskiego, znalazł w próbkach węgla drzewnego i brykietu z węgla drzewnego – popularnych paliwach do grilla. Obecność tego typu substancji jest szczególnie niepożądana m.in. ze względu na związki muta- i kancerogenne, które powstają w wyniku spalania i osiadają na grillowanej żywności, a następnie, wraz z nią, dostają się do organizmu człowieka.

Proces edukacji, także w naszym kraju, opiera się na przekonaniu, że najważniejsze jest rozwijanie inteligencji i pogłębianie wiedzy. Żyjemy w społeczeństwie ludzi inteligentnych i coraz lepiej wykształconych, którzy jednocześnie dopuszczają się wielu nieetycznych zachowań. Być może jest to efekt systemu edukacji opartego na przekazywaniu wiedzy i rozwijaniu procesów poznawczych. Wydaje się, że zapomniano o drugiej, równie, a może nawet bardziej istotnej kwestii, jaką jest moralność.

Nowoczesne materiały to określenie bardzo często pojawiające się w kontekście badań naukowców reprezentujących różne dziedziny naukowe, takie jak chemia, fizyka czy materiałoznawstwo. Z definicji powinny być nowe, atrakcyjne i interesujące z naukowego punktu widzenia. Dobrze jest też, jeśli można je także ocenić pod kątem potencjalnego zastosowania. Dopiero te dwie odsłony zaprojektowanego materiału pozwalają mówić o jego nowoczesności.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego są współautorami rozwiązania stosowanego w badaniach tomograficznych i mikrotomograficznych, dzięki któremu możliwe będzie uzyskanie bardziej precyzyjnego obrazu struktury danego obiektu. Metoda została objęta ochroną patentową.

3. Śląski Festiwal Nauki KATOWICE odbywać będzie się od 12 do 14 stycznia, a poprzedzi go zaplanowana na 11 stycznia VIII Noc Biologów na Uniwersytecie Śląskim

Naukowcy związani z Uniwersytetem Śląskim są autorami projektu statywu na probówki lub inne pojemniki laboratoryjne, który został objęty ochroną patentową. Zaprojektowany układ może składać się z jednej lub kilku półek z otworami na probówki czy fiolki. Jego unikalnym rozwiązaniem jest zastosowanie mechanizmu blokującego, który przytrzymuje naczynia w statywie, uniemożliwiając ich wypadnięcie nawet podczas obracania statywu.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego zaprojektowali nowoczesny włącznik dotykowy, który służyć będzie do obsługi wielu urządzeń elektrycznych w budynkach inteligentnych. Dzięki czterem niewielkim panelom użytkownicy otworzą lub zamkną bramę czy drzwi, włączą, wyłączą lub zmienią natężenie oświetlenia, ustawią temperaturę w pomieszczeniu, opuszczą lub podniosą rolety elektryczne, a nawet obsłużą ekran z rzutnikiem. Urządzenie zostało objęte ochroną wzoru użytkowego.

Specjalny ustnik, który znajdzie zastosowanie w diagnostyce chorób górnych i dolnych dróg oddechowych, został zaprojektowany przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego. Dzięki niemu możliwe będzie pobieranie fazy oddechowej wraz z materiałem tła, na podstawie których lekarze zdiagnozują takie schorzenia, jak: nowotwory płuc, krtani czy też choroby oskrzeli.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego, Instytutu Metali Nieżelaznych w Gliwicach oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu opracowali nowy sposób otrzymywania niskowrzących eterów i sulfidów 1-propenylowych (pochodnych winylowych) – związków o dużym znaczeniu w chemii, syntezie organicznej, biochemii, technologii chemicznej oraz technologii polimerów. Metoda została objęta ochroną patentową.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego opracowali nowy sposób otrzymywania polieterodioli – wytwarzanych w skali przemysłowej półproduktów do otrzymywania poliuretanów będących materiałami o bardzo szerokim zastosowaniu.

Naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego opracowali sposób otrzymywania 2,2'-bis(3,4-etylenodioksytiofenu) (BEDOT-u) – związku, który z powodzeniem może być wykorzystywany jako półprodukt do otrzymywania polimerów przewodzących. Rozwiązanie objęte ochroną patentową znajdzie zastosowanie m.in. w organicznej elektronice czy w przemyśle fotowoltaicznym.

Dr Jerzy Peszke oraz mgr Anna Nowak z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego opracowali nowy sposób wytwarzania nanocząstek tlenku miedzi (I) o właściwościach m.in. grzybo- i bakteriobójczych. Otrzymany proszek, o określonej wielkości ziaren, zastosowany na różnych materiałach zapobiega rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych. Rozwiązanie zostało objęte ochroną patentową a  właścicielem wynalazku jest firma Pureko Sp z o.o. z Myszkowa.