Ze świata nauki

Nadrzeczne lasy nie zachęcają do ich penetracji. Niektórych dojść do brzegu rzeki broni trudna do przebrnięcia plątanina pnączy, wysokich traw czy gęstych, często kolczastych krzewów, a nade wszystko gigantycznych pokrzyw. Ten nieco ponury obraz kryje w sobie jedno z najcenniejszych siedlisk przyrodniczych – nadrzeczne lasy łęgowe, oferujące wiele nieocenionych usług ekosystemowych. Niestety, w Europie zniszczeniu uległo już 95% ich potencjalnego areału. W Polsce udział siedlisk łęgowych w ogólnej powierzchni lasów wynosi zaledwie 0,39%.

 Coraz częściej w naszych domach i ogrodach pojawiają się dziwne owady. Od pewnego czasu wśród takich niechcianych gości bryluje wtyk amerykański, inwazyjny pluskwiak emigrant z Ameryki Północnej, który kilka lat temu zaczął pojawiać się w Europie. Eksperci mówią, że będzie coraz częściej gościł w naszych domach, podobnie zresztą jak wiele innych owadów podążających za ciepłem. O tym i innych przybyszach, którzy zostają u nas na dłużej, m.in. na skutek zmian klimatu, opowiada dr Artur Taszakowski, entomolog z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Oceany i morza pokrywają ponad 70% powierzchni Ziemi, a ich znaczenie dla klimatu, życia na Ziemi i całego ekosystemu jest nieocenione. Ale sama woda to nie wszystko. W głębinach tego błękitnego świata tętni życie, które na pierwszy rzut oka może być niewidoczne, a jest kluczowe dla całej planety. To fitoplankton.

Arktyka ociepla się szybciej niż jakiekolwiek inne miejsce na Ziemi. Lód i śnieg topnieją, a arktyczny lód morski kurczy się. Zmiany te mają istotne implikacje dla całego ekosystemu morskiego Arktyki. 

W 2022 roku przebiliśmy sufit – okazało się, że jest nas już 8 miliardów. Nie wszędzie jednak przyrost ludności wygląda tak samo, a sporo regionów boryka się z jej odpływem. Demografia, zmiany klimatu i rozwijające się technologie wymuszają nowe podejście w urbanistyce i projektowaniu miast.

Nowa technika przetwarzania naszych danych z satelity CryoSat należącego do Europejskiej Agencji Kosmicznej, ujawniła, że lodowce górskie na całym świecie straciły 2720 gigaton lodu, kurcząc się łącznie o 2% w latach 2010–2020, a 89% utraty lodu wynika z wyższych temperatur powietrza.

Przełomowe pomysły rodzą się często spontanicznie. Tak jak we francuskim Montpellier, gdzie w czerwcu ubiegłego roku międzynarodowa grupa ekspertów uczestniczących w sympozjum naukowym poświęconym molekularnym podstawom odpowiedzi roślin na zmiany klimatyczne, postanowiła utworzyć inicjatywę „PlantACT! Rośliny dla klimatu”.

Próbka datowana jest na 3–5 milionów lat i została pobrana na Antarktydzie przez międzynarodowy zespół naukowców. Lód w miejscach takich, jak Antarktyda to prawdziwa kapsuła czasu – jego pradawne, uwięzione pęcherzyki powietrza dostarczają obrazów atmosfery Ziemi sprzed tysiącleci. 

W 2019 roku w „Nature” ukazała się analiza grupy światowej sławy klimatologów, oceanografów i biologów, w której autorzy stwierdzają, że 9 z 13 „punktów krytycznych” dla klimatu (climate tipping points) zostało już uaktywnionych. Ich zdaniem oznacza to, że niedługo mogą one uruchomić kaskadę zdarzeń gwałtownie pogarszających sytuację klimatyczną na Ziemi. W ślad za tym opracowaniem ukazała się kolejna analiza przewidująca, że zmiany klimatu mogą z kolei spowodować załamanie się biosfery i katastrofalną utratę różnorodności biologicznej. Obawiamy się o przyszłość, spekulujemy, ile zostało nam jeszcze czasu, a może przekroczyliśmy już punkt bez odwrotu.

Efektywność energetyczna, jakość i ochrona powietrza, adaptacja do zmian klimatu – to tylko niektóre z tematów, które będą poruszone podczas Metropolitalnych Dni Energii.

Dewastacja środowiska będzie wystawiać moralność, wrażliwość i wyobraźnię homo sapiens na próbę. Szkoła musi się na to przygotować, a „program naprawczy” w obszarach dotkniętych największymi kryzysami to jedna z powinności humanistyki i nauk społecznych.

Alarmujący trend – jak wynika z badań przedstawionych czasopiśmie Geophysical Research Letters, nasza planeta zatrzymuje obecnie o wiele więcej ciepła niż miało to miejsce zaledwie kilkanaście lat temu – w tym czasie bilans nierówności energetycznej podwoił się. To znaczy wprost, że ocieplenie się globalnego klimatu przyspiesza w zastraszającym tempie. Tendencję wspierają działania człowieka i naturalne procesy pogodowe.