Ze świata nauki

Kości i inne skamieniałe szczątki, w tym odciśnięte tropy znajdowane w warstwach geologicznych, to dla paleontologów szansa na wniknięcie do świata, który dawno przeminął. Z wykorzystaniem nowoczesnych technologii jesteśmy w stanie pozyskiwać coraz bardziej szczegółowy wgląd w ekosystem Ziemi sprzed milionów lat. Jednym z bogatszych źródeł tej wiedzy mogą być skamieniałe odchody dawnych stworzeń. Niczym kapsuła czasu przechowują w sobie informacje o ich diecie, a pośrednio o zwyczajach, a także samym środowisku, w którym bytowały.

Asteroida Chicxulub, której upadek na Ziemię 66 milionów lat temu utworzył ogromny krater u wybrzeży Półwyspu Jukatan w Meksyku, miała pochodzić z krańców naszego Układu Słonecznego. Zdarzenie doprowadziło do masowego wymierania kredowego, wskutek którego wyginęło ponad 60% znanych gatunków.

Najnowsze badania przedstawiają ważne argumenty w nieustającym sporze na temat tego, jak wyginęły dinozaury. Badacze twierdzą, że główną przyczyną masowego wymierania był pył, który unosił się w atmosferze przez co najmniej 15 lat od upadku planetoidy.

Urazy kości, skrzywienia kręgosłupa, zapalenia ścięgien czy nowotwory to zestaw, który jest nam, ludziom, dobrze znany. Nie każdy jednak wie, że na schorzenia te cierpiały również zwierzęta prehistoryczne. Śladom zachowanym w kopalnych szczątkach szkieletowych przygląda się od wielu lat dr Dawid Surmik z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

Poznajcie Minimocursor phunoiensis – roślinożernego dinozaura o długim ogonie i głowie przypominającej dziób, którym żył około 150 milionów lat temu. Choć w swoich czasach był dość powszechny – pewnie dzięki temu, żeby był dobrym biegaczem – to dopiero obecnie odkryto jego pełny szkielet, dzięki czemu udało się ustalić, jak wyglądał.

W Kalifornii odkryto skamielinę owocu datowaną na 80 milionów lat. Z tego wynika, że rośliny kwitnące będące przodkami kawy, pomidorów, ziemniaków i mięty mogły porastać lasy deszczowe już w okresie kredy.

Naukowcy z Polski, Niemiec i USA zbadali nietypowo wyglądające kości gadów morskich ze stanowiska badawczego zlokalizowanego niedaleko miasta Winterswijk w Holandii.

Ślady schorzeń sporadycznie odnajdywane na kościach prehistorycznych zwierząt dają wgląd w to, z jakimi problemami zdrowotnymi borykali się pradawni mieszkańcy naszej planety. Jednocześnie ślady te dostarczają dowodów na starożytny rodowód niektórych chorób, niekiedy liczący sobie setki milionów lat.

Wielkie wymieranie triasowe rozpoczęło epokę dominacji dinozaurów. 201 milionów lat temu aktywność wulkaniczna radykalnie zmieniła klimat i doprowadziła do wyginięcia aetozaurów, przypominających pancerniki i rauizuchów, wyglądających jak ogromne krokodyle. Dotąd uważano, że wykończyło ich ocieplenie klimatu, wedle nowych badań, mogła to być zima wulkaniczna. Dinozaury mogły ją przetrwać, ponieważ zdaniem paleontologów, były lepiej przystosowane do życia zimą niż dotąd przypuszczaliśmy.

Kości megaraptora, potężnego drapieżnego dinozaura, odkryto w Patagonii. Maip macrothorax – jak nazwali go odkrywcy z argentyńskiego muzeum – miał około 10 metrów długości, długie zakrzywione pazury i żył około 70 milionów lat temu. Prawdopodobnie był największym spośród południowoamerykańskich megaraptorów.

Na pustyni Kyzył-kum w Uzbekistanie odnaleziono skamielinę szczęki dinozaura, który żył 90 milionów lat temu. Nie byłoby w tym nic dziwnego, ale okazało się, że ten drapieżnik o długości ok. 8 metrów, wadze ok. 1 tony i z zębami podobnymi do noży siał postrach wśród innych dinozaurów, w tym wczesnych krewniaków legendarnych tyranozaurów.

Wedle ustaleń paleontologów, kości znalezione na brytyjskiej Wyspie Wight należą do dwóch różnych, nieznanych dotąd gatunków spinozaurodów – drapieżnych teropodów, blisko spokrewnionych z olbrzymim dinozaurem ze spinozaurem. Ich nietypowe czaszki, przypominające czaszkę krokodyla sprawiały, że te dinozaury mogły rozszerzyć swoją dietę w porównaniu do innych teropodów – były wodnolądowymi dinozaurami, żywiącymi się między innymi rybami i żółwiami.

Jaja, które składały pierwsze dinozaury nie miały twardych skorup, jak jaja współczesnych ptaków, tylko miękkie powłoki, przypominające jaja żółwi. Co ciekawe, było tak jeszcze na etapie podziału dinozaurów na trzy gałęzie i w każdej z nich niezależnie ewolucja doprowadziła do stwardnienia skorup.

Grupa badaczy z japońskiego Instytutu Badań nad Dinozaurami i chińskiego Instytutu Paleontologii Kręgowców i Paleoantropologii odnalazła i wykonała naukowy opis szczątek ptaka z okresu kredy wczesnej. Publikacja w czasopiśmie „Communications Biology” zawiera też trójwymiarową rekonstrukcję przodka współczesnych ptaków i wyjaśnia kolejne kwestie z historii ptasiej ewolucji.

Dr Jack Horner, 71-letni paleontolog, który zainspirował twórców słynnego filmu "Park jurajski", ogłosił właśnie projekt badawczy mający – dzięki inżynierii genetycznej – przywrócić do życia wymarłe miliony lat temu gady. Naukowcy twierdzą, że mogą zrobić to w ciągu 5–10 lat.

Aktualnym posiadaczem mistrzowskiego pasa (czyli rekordowej wagi) jest, jak wskazują najnowsze badania, niejaki Scotty – oficjalne ważenie wykazało 8 870 kilogramów.