Ze świata nauki

W ciągu ostatnich kilkunastu lat Chiny konsekwentnie rozwijają swój program kosmiczny, zaskakując świat tempem postępów i ambicjami. Jednym z jego kluczowych elementów jest stacja orbitalna Tiangong (Niebiański Pałac), która już dziś pełni rolę zaawansowanego laboratorium kosmicznego i demonstratora technologii. Co wiemy o niej wiemy? Jakie badania są tam prowadzone i co mówią one o przyszłości chińskiej ekspansji w kosmosie?

Medycyna oferuje nam coraz lepsze narzędzia ułatwiające diagnozę i pomagające w leczeniu. Ale co z tego, skoro niechętnie chodzimy do lekarzy, a gdy się do nich udajemy, to bywa, że na skuteczną terapię jest już za późno. O roli profilaktyki – szczególnie w schorzeniach piersi, dobrej edukacji zdrowotnej wśród młodych i dorosłych – opowiada prof. dr hab. Armand Cholewka z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który od kilkunastu lat zajmuje się wykorzystaniem metod fizycznych w diagnostyce medycznej oraz terapii, przede wszystkim zastosowaniem termowizji w medycynie. 

Od ponad 3 miliardów lat ewolucja na Ziemi kształtuje organizmy, wprowadzając zmiany w strukturach białek, które wpływają na ich funkcje i właściwości. Dzięki przełomowym osiągnięciom w dziedzinie sztucznej inteligencji naukowcy coraz lepiej rozumieją ten swoisty język życia i zaczynają go modyfikować według własnych potrzeb. Badacze zaprezentowali właśnie model ESM3 – nowoczesny model językowy oparty na głębokim uczeniu, który umożliwia programowalne projektowanie białek o nowych właściwościach. To przełom, który może zrewolucjonizować biotechnologię, medycynę i wiele innych dziedzin.

Zespół naukowców pracujących pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Machury z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach zajmuje się projektowaniem i otrzymywaniem materiałów fotoluminescencyjnych, które mogą być stosowane w optoelektronice, fotokatalizie i medycynie. Dzięki zaawansowanej aparaturze badacze potrafią określać właściwości tzw. stanu wzbudzonego związków, który powstaje na skutek zaabsorbowania przez cząsteczki kwantu światła.

7–9 grudnia 2024 roku w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach będzie się odbywała 8. edycja Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice. 

Nie od dziś wiadomo, że dzieci naśladują swoich rodziców. Także podczas nauki pisania starają się naśladować najbliższą rodzinę. Generuje to wyzwania, z jakimi muszą się mierzyć specjaliści wykonujący ekspertyzy pisma ręcznego. Co ciekawe – również w przypadku partnerów czy małżonków ich pismo może być podobne. Dr Olivia Rybak-Karkosz z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach postanowiła zbadać rodzinne podobieństwa grafizmów w sygnaturach malarskich.

12 października 2024 roku Uniwersytet Śląski w Katowicach otwiera swoje pracownie i sale warsztatowe, aby po raz kolejny pokazać siłę nauki. W ramach obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024 (EMNK 2024) uczelnie publiczne organizują obchody Nocy Naukowców pod hasłem „Śląska Moc Naukowców”. 

Tegoroczne ogłoszenie laureatów Nagrody Nobla w poszczególnych dziedzinach odbędzie się w dniach 7–14 października 2024 roku.

Pył księżycowy, czyli regolit, nie przypomina ziemskiego kurzu gromadzącego się na półkach z książkami. Jest bardzo drobny, ma właściwości ścierne i przywiera do wszystkiego. Podczas misji Apollo stanowił wyzwanie dla astronautów i cennego sprzętu. 

Od 9 do 14 września 2024 roku Uniwersytet Śląski, lider Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki będzie gospodarzem dwóch prestiżowych wydarzeń – EUCYS oraz EU TalentOn, którym towarzyszyć będzie hasło „Bright young minds”. Stolica Górnego Śląska po raz pierwszy w historii będzie gościć najbardziej uzdolnione młode umysły, które przez trzy dni będą rywalizować i współpracować nad rozwiązaniami najbardziej skomplikowanych globalnych wyzwań.

Koncepcja, że żyjemy w symulacji, jest popularnym tematem wśród filozofów, naukowców, entuzjastów teorii spiskowych, pisarzy science fiction i filmowców. Nad tym tematem pochylali się najwięksi – Platon, Kartezjusz, a współcześnie Nick Bostrom, filozof z Uniwersytetu Oksfordzkiego, który w 2003 roku zaproponował hipotezę symulacji. Takiej koncepcji poświęcony był też kultowy cykl filmów z serii "Matrix". 

– Naukowcy związani z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach zaprojektowali specjalny uchwyt do montażu w skaningowym mikroskopie elektronowym (SEM). Dzięki opatentowanemu rozwiązaniu mogą badać interesujące ich owady bez ryzyka uszkodzenia drobnych, zasuszonych ciał. Jest to szczególnie ważne z perspektywy okazów unikatowych, takich, które są jedynymi przedstawicielami znanych badaczom gatunków. O wynalazku chroniącym między innymi owadzie czułki i odnóża opowiada dr Artur Taszakowski z Wydziału Nauk Przyrodniczych, współautor projektu.

Trudno znaleźć materiał, który wytrzyma ekstremalne obciążenia mechaniczne oraz skrajne temperatury pracy w gorącym i zimnym otoczeniu albo bombardowanie zawartymi w atmosferze pyłami i jeszcze zniesie nieprzyjazne środowisko chemiczne. Da się to jednak zrobić, czego dowodem są materiały zwane nadstopami, nad którymi pracuje dr hab. Jacek Krawczyk wspólnie z kolegami z Instytutu Inżynierii Materiałowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Najważniejsze naukowe wydarzenie roku 2024 odbywać się będzie od 12 do 15 czerwca w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. W związku z przyznanym tytułem Europejskiego Miasta Nauki Katowice będą gospodarzem EuroScience Open Forum (ESOF2024) – konferencji organizowanej co dwa lata w kolejnym europejskim mieście, mającej na celu zaoferowanie społeczności naukowej i lokalnej platformy do interdyscyplinarnej i przekrojowej debaty dotyczącej największych wyzwań stojących dziś przed człowiekiem i światem. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.

Perowskity to materiały, które są stosowane w przemyśle motoryzacyjnym, elektronice, panelach fotowoltaicznych i nowoczesnej aparaturze naukowo-badawczej. Mówi się o nich w kontekście energii przyszłości. Wyjątkowe właściwości perowskitów tlenowych od wielu lat badają fizycy z Uniwersytetu Śląskiego. Aby wytłumaczyć przyczynę zaobserwowanego silnego zjawiska piezoelektrycznego, zaprojektowali specjalną przystawkę do stolika mikroskopu optycznego, a ich wynalazek został właśnie opatentowany.

6 czerwca 2024 roku o godz. 9.30 na auli im. A. Pawlikowskiego na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (ul. Uniwersytecka 4, Katowice) odbędzie się druga edycja konferencji poświęcona rozwojowi sztucznej inteligencji w Polsce.

Nie ma chyba na świecie ośrodka naukowego, w którym nie zajmowano by się tematem nanomateriałów. Naukowcy syntezują je, badają ich właściwości, sprawdzają wreszcie, jaki mają wpływ na środowisko i żyjące w nim organizmy. Wszystko ze względu na ich duże możliwości aplikacyjne. Nanomateriały są szeroko stosowane m.in. w przemyśle medycznym, technice i w przedmiotach życia codziennego, ale też w rolnictwie, w postaci nanopestycydów. Niepokojące jest jednak to, że ze względu na swój rozmiar mogą przenikać bariery biologiczne. Co zrobić z tą wiedzą? Na to pytanie odpowiada dr Sławomir Sułowicz z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który wraz z zespołem bada wpływ nanocząstek na jedne z najmniejszych organizmów, jakimi są bakterie.

Naukowcy zaprojektowali specjalny namiot pneumatyczny do bezpiecznego transportu karetką pacjentów, u których podejrzewa się chorobę zakaźną. Wynalazek, który został zgłoszony w Urzędzie Patentowym RP, jest obecnie testowany w warunkach klinicznych w kilku śląskich szpitalach.

Badacze z MIT opracowali nowatorski algorytm, który w doskonały sposób kontroluje, czy roboty pracujące w zautomatyzowanym środowisku nie będą miały kolizji. Wraz z kolejnymi ruchami generuje się hiperpłaszczyzna, która stale weryfikuje, czy dwa urządzenia albo urządzenie i inna przestrzeń, nie zderzą się ze sobą.