Ze świata nauki

Na przełomie września i października 2025 roku na wieczornym niebie pojawiła się kometa C/2025 R2 (SWAN). Po raz pierwszy 11 września 2025 roku dostrzegł ją ukraiński astronom amator Vladimir Bezugly na zdjęciach wykonanych instrumentem SWAN (Solar Wind Anisotropies) znajdującym się na pokładzie sondy SOHO. To zaskakująco jasna kometa, która przybyła z najdalszych zakątków Układu Słonecznego. Jej najmniejsze zbliżenie do Ziemi nastąpiło 20 października.

1 lipca 2025 roku teleskop ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) zlokalizowany w Rio Hurtado w Chile zarejestrował kometę pochodzącą z przestrzeni międzygwiezdnej. Nadlatujący z gwiazdozbioru Strzelca obiekt otrzymał nazwę 3I/ATLAS. Obecnie znajduje się w odległości około 670 milionów kilometrów od Ziemi.

O kometach i planetach, łazikach marsjańskich i misjach w najdalsze rubieże Układu Słonecznego oraz o tym, jak zrobić karierę w NASA – rozmowa z Arturem B. Chmielewskim, inżynierem pracującym w centrum badawczym NASA Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie (Kalifornia), synem Henryka Jerzego Chmielewskiego, znanego jako Papcio Chmiel i autor serii komiksowej "Tytus, Romek i A’Tomek".

Wydawałoby się, że era amatorów przypadkowo odkrywających nowe komety już dawno minęła. Nic bardziej mylnego. 12 sierpnia 2023 roku Hideo Nishimura zauważył jasny obiekt i wykonał zdjęcie standardowym aparatem cyfrowym.

Zazwyczaj w ciągu jednego roku w zasięgu amatorskich lunet czy teleskopów znajduje się około tuzina komet. Większość z nich przelatuje koło Ziemi bez większego rozgłosu, ale niektóre są szczególnie godne uwagi.

Kometa C/2014 UN271 jest najodleglejszą i największą kometą zaobserwowaną jak dotąd przez człowieka. Jej średnica wynosi około 137 kilometrów. Obliczeń dokonał zespół badaczy pochodzących z francuskiego Observatoire de Paris i hiszpańskiego Instituto de Astrofísica de Andalucía-CSIC.

Kometa C/2014 UN271 odkryta w zewnętrznych warstwach Układu Słonecznego może być nawet 1000 razy bardziej masywna niż typowa kometa. To czyniłoby ją potencjalnie największą kometą w historii nowoczesnej astronomii. Kometa z dużą prędkością zbliża się do centrum Układu Słonecznego. Najbliżej Ziemi – w odległości podobnej do dystansu dzielącego nas od Saturna – będzie w 2031 roku.

Pierwsza znana nam międzygwiezdna asteroida o wdzięcznej nazwie 1I/2017 U1 ʼOumuamua została odkryta 19 października 2017 roku przez teleskop Pan-STARRS1 Uniwersytetu Hawajskiego (chociaż już 9 września zaobserwowano obiekt przechodzący koło Słońca, ale wówczas sądzono, że jest to kometa). 

Układ Słoneczny ma (być może) gościa z gwiazd. Właśnie odkryta kometa widoczna jest daleko od naszej planety. W oparci o jej nietypową trajektorię astronomowie przypuszczają, że może to być pierwsza zaobserwowana kometa pochodząca z przestrzeni międzygwiezdnej.

Dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Hubble'a naukowcy z Instytutu Maxa Plancka zaobserwowali w pasie asteroid między Marsem i Jowiszem niezwykły obiekt o niespotykanych dotąd właściwościach: dwie planetoidy orbitujące wokół siebie i równocześnie wykazujące cechy komety, w tym przede wszystkim jasny punkt i długi ogon. Pierwszy raz odkryto zjawisko łączące obie te cechy.

Jak wynika z najnowszych badań opublikowanych w czasopiśmie „The Astronomical Journal” w naszym układzie planetarnym krąży siedmiokrotnie więcej masywnych komet niż do tej pory sądziliśmy. „Zaśmiecone” nimi są przede wszystkim peryferie Układu Słonecznego.

Dłuższe, listopadowe noce zachęcają do prowadzenia obserwacji. Od 10 do 23 listopada na nocnym niebie będzie można podziwiać Leonidy, czyli drobiny materii wyrzuconej z komety 55P/Tempel-Tuttle. Tegoroczne maksimum tego roju meteorów przypada w noc z 17 na 18 listopada. 

Po dwunastu latach przemierzania przestrzeni kosmicznej naszego Układu Słonecznego Rosetta kończy swoją misję. 30 września 2016 roku sonda opadnie na jądro komety  67P/Czuriumow-Gierasimienko

Naukowcy z Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) ogłosili, że 30 czerwca 2016 roku misja sondy Rosetta została oficjalnie zakończona. Od tego momentu rozpoczyna się kontrolowane opadanie sondy na powierzchnię komety, którą ma osiągnąć 30 września 2016 roku. 

28 stycznia 1611 roku urodził się Jan Heweliusz, gdański astronom i konstruktor instrumentów naukowych, a także browarnik. Pochodził z zamożnej niemieckojęzycznej rodziny luterańskiej, ale był poddanym króla Polski, co do dzisiaj wywołuje spory o jego narodowość. Sam Heweliusz określał się jako „obywatel polskiego świata”

Według Biblii Gwiazda Betlejemska doprowadziła mędrców ze Wschodu do miejsca narodzin Jezusa w Betlejem. Dlaczego tak ważne jest określenie, czym była: kometą, wybuchem supernowej czy koniunkcją planet? Bo dzięki temu można by określić dokładną datę narodzin Chrystusa.

Mroczne grudniowe poranki uprzyjemnia nam kometa C/2013 US10 Catalina. Można ją dostrzec w południowo-wschodniej części gwiazdozbioru Panny, czyli kilka stopni nad południowo-wschodnim horyzontem. Najlepiej obserwować obiekt za pomocą lornetki lub teleskopu. Około grudniowego nowiu (11 grudnia 2015 roku) da się ją dostrzec gołym okiem na niebie poza terenami miejskimi

Minęła rocznica pierwszego historycznego lądowania ziemskiej sondy na komecie. 12 listopada 2014 roku lądownik Philae, należący do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), został osadzony przez sondę Rosetta na komecie 67P/Churyumov-Gerasimenko  

Naukowcy wykryli cząsteczki tlenu w zamglonym halo komety 67P/Churyumov-Gerasimenko. To nieoczekiwane odkrycie może zakwestionować dotychczasowe teorie na temat powstawania Układu Słonecznego