Ze świata nauki

Rok 2025 zapowiada się ekscytująco dla miłośników astronomii i kosmosu. Szczególnie dużo wydarzeń na nocnym niebie czeka nas już w styczniu, ale także kolejne miesiące będą obfitowały w ciekawe zjawiska astronomiczne.

Pył księżycowy, czyli regolit, nie przypomina ziemskiego kurzu gromadzącego się na półkach z książkami. Jest bardzo drobny, ma właściwości ścierne i przywiera do wszystkiego. Podczas misji Apollo stanowił wyzwanie dla astronautów i cennego sprzętu. 

W ramach programu Artemis powstaje nowa stacja kosmiczna. Co ciekawe, jej celem nie jest zastąpienie obecnie krążącej wokół Ziemi Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Gateway będzie pierwszą stacją kosmiczną ludzkości poza niską orbitą okołoziemską, krążąca wokół Księżyca. Wystrzelenie pierwszych elementów zaplanowano jeszcze przed misją Artemis IV w 2028 roku.

NASA przygotowuje się do długo trwających misji na Księżyc i Marsa, a tymczasem pojawiła się nowa koncepcja… uprawy habitatów. Ma polegać na „hodowli” domów dla przyszłych odkrywców przy użyciu grzybów.

Chiny z powodzeniem rozpoczęły swoją historyczną misję Chang’e-6. Trwająca 53 dni odyseja będzie najbardziej złożoną i wymagającą misją księżycową przeprowadzoną przez Chiny. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, naukowcy zbadają pierwsze skały z odległej strony Księżyca pod koniec czerwca 2024 roku.

Nowe badania wykorzystujące stare dane pomogły odkryć strukturę jądra Księżyca. Odkrycia ujawniają również, jak wyglądał wczesny Układ Słoneczny.

Indie zostały czwartym krajem, któremu udało się wylądowanie na Księżycu. Łazik Pragyan może przyczynić się do uzyskania istotnych informacji na temat regionu bieguna południowego.

14 lipca 2023 roku wystartowała indyjska misja kosmiczna Chandrayaan-3, której celem jest eksploracja Księżyca. W jej skład wchodzą lądownik Vikram i łazik Pragyan. Było to już trzecie, na szczęście udane, podejście do startu. Lądowanie na Księżycu zaplanowano na 23 sierpnia 2023 roku.

Prace nad powrotem na Księżyc i startem załogowej misji na Marsa nabierają tempa. Jednym z ich etapów jest budowa stacji okołoksiężycowej w ramach programu Gateway. 

NASA przygotowuje niewielką satellite Lunar Flashlight, której zadaniem będzie poszukiwanie zmrożonej wody w najciemniejszych kraterach bieguna południowego Księżyca. Satelita wystartuje między 9 a 15 listopada 2022.

29 sierpnia 2022 roku miał nastąpić start rakiety Space Launch System (SLS). Początkowo został przełożony na 3 września. Drugi termin jednak również został odwołany z powodu wycieku płynnego wodoru. Od tego czasu zespół inżynierów intensywnie pracuje nad uszczelnieniem połączenia między przewodem zasilającym rakietę w płynny wodór w mobilnej wyrzutni a rakietą SLS. 

29 sierpnia 2022 roku rusza nowa misja w kierunku Księżyca. Nieprzypadkowo otrzymała imię Artemis, siostry Apolla, którego nazwę nosił słynny program lotów na Księżyc na przełomie lat 60. i 70. XX wieku. Jego celem było wówczas bezpieczne wylądowanie człowieka na Srebrnym Globie oraz powrót na Ziemię.

Potrzeba było 400 tys. pracowników i współpracowników NASA, aby w 1969 roku umieścić Neila Armstronga i Buzza Aldrina na Księżycu, ale wystarczył tylko jeden człowiek, aby rozpowszechnić ideę, że lądowanie na Księżycu było mistyfikacją. Nazywał się Bill Kaysing. 

Niebo nocą jest pełne fascynujących zjawisk, których zobaczenie nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Wystarczy dobra pogoda i mniej światła niż to, co otacza nas na co dzień. Przedstawiamy kilka zjawisk, na które warto się przygotować w 2022 roku – najlepiej zapisać je w kalendarzu i zaplanować czas za miastem – raz na całą noc, innym razem na wczesne godziny tuż przed wschodem. Dodajemy jedno zjawisko dzienne – zaćmienie Słońca, które czeka nas w październiku.

Stratosferyczne Obserwatorium Astronomii Podczerwonej SOFIA (NASA) odkryło wodę na oświetlonej słońcem powierzchni Księżyca.

Ku zaskoczeniu wielu planetologów, utlenione żelazo – hematyt – zostało odkryte na dużych szerokościach geograficznych Księżyca.

Tlen na Ziemi i na Księżycu ma inną strukturę fizyczną – twierdzą badacze z amerykańskiego Uniwersytetu Nowego Meksyku. Artykuł opublikowany w czasopiśmie „Nature Geoscience” podważa wcześniejsze przekonania o tym, struktura izotopowa tlenu na Ziemi i i jej satelicie jest źródłowo identyczna, a tym samym przynosi nowe dane na temat powstania Księżyca według Teorii wielkiego zderzenia.

Rozmowa z dr. Robertem Zubrinem, inżynierem lotniczym i astronautycznym pracującym w firmach Martin Marietta Astronautics i Lockheed Martin, założycielem Mars Society i Pioneer Astronautics, autorem wielu wynalazków z zakresu inżynierii kosmicznej, pisarzem

Wernisaż kosmicznej wystawy Planetarium Śląskiego i Biblioteki Śląskiej z okazji 50. rocznicy pierwszego lądowania ludzi na Srebrnym Globie odbędzie się 19 lipca 2019 roku w Bibliotece Śląskiej w Katowicach (plac Rady Europy 1) o godz. 17.00. Wystawę można oglądać od 1 do 31 lipca 2019 roku w godzinach otwarcia Biblioteki Śląskiej.

Z najnowszych doniesień NASA wynika, że od pewnego czasu wokół Ziemi krąży coś więcej, niż tylko nasz stary dobry towarzysz, Księżyc. Planetoida 2016 HO3 podlega co prawda grawitacji słonecznej, ale orbituje także wokół Ziemi, w zmiennej odległości od 38 do 100 odległości księżycowych. Choć zauważyliśmy to niedawno, to trwa to już prawie sto lat i potrwa jeszcze kilkaset.