Ze świata nauki

Na 10 czerwca 2025 roku przesunięto start misji Axiom-4 na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS), w której ramach odbędzie się pierwsza polska misja technologiczno-naukowa IGNIS. W skład czteroosobowej załogi wchodzą: Peggy Whitson (Stany Zjednoczne, dowódca), Shubhanshu Shukla (Indie, pilot), Sławosz Uznański-Wiśniewski (Polska, specjalista misji) oraz Tibor Kapu (Węgry, specjalista misji). W ramach misji Polak przeprowadzi 13 eksperymentów opracowanych przez polskie firmy i uczelnie wyższe. Zakres badań będzie szeroki i obejmie m.in. zdrowie astronautów, mikrobiom, nowe materiały oraz technologie, w tym wykorzystanie sztucznej inteligencji. Wśród badań, które przeprowadzi polski astronauta, znajdzie się projekt AstroMentalHealth opracowany przez zespół naukowców z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Pomysł, by po kontakt z naturą zanurzyć się w wirtualnej rzeczywistości (VR), zamiast zwyczajnie przejść się do parku czy lasu, może wydawać się nietypowy. Tymczasem w świecie, w którym pracujemy tak dużo i często w stresie, krótka wycieczka do cyfrowo wygenerowanego lasu może być skutecznym sposobem na szybkie poprawienie samopoczucia.

Od ponad 3 miliardów lat ewolucja na Ziemi kształtuje organizmy, wprowadzając zmiany w strukturach białek, które wpływają na ich funkcje i właściwości. Dzięki przełomowym osiągnięciom w dziedzinie sztucznej inteligencji naukowcy coraz lepiej rozumieją ten swoisty język życia i zaczynają go modyfikować według własnych potrzeb. Badacze zaprezentowali właśnie model ESM3 – nowoczesny model językowy oparty na głębokim uczeniu, który umożliwia programowalne projektowanie białek o nowych właściwościach. To przełom, który może zrewolucjonizować biotechnologię, medycynę i wiele innych dziedzin.

Najnowsze badania dotyczące obecności mikro- i nanoplastiku w ludzkich mózgach i innych tkankach wykazały zdumiewający wzrost ich występowania okresie ostatnich 20–30 lat. 

Ponieważ finansowanie nauki w Polsce nie jest i nigdy nie było priorytetem, nasze rodzime ośrodki naukowe nie mają tak dużej siły przebicia jak międzynarodowi giganci. Nie znaczy to bynajmniej – jak zapewnia prof. dr hab. inż. Jarosław Polański – że polscy badacze i badaczki nie mogą pochwalić się osiągnięciami. Trudniej im jednak przebić się w globalnym środowisku naukowym, a branża medyczna i materiałowa jest tego dobrym przykładem.

Zespół fizyków z Wydziału Nauk Ścisłych i Technicznych od wielu lat specjalizuje się w otrzymywaniu i badaniu amorficznych form wybranych substancji farmaceutycznych. W przyszłości mogą one zastąpić dostępne na rynku leki w postaci krystalicznej, abyśmy my, pacjenci, przyjmowali mniejsze dawki równie skutecznych farmaceutyków. Przyznany właśnie patent, opracowany we współpracy z naukowcami ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, dotyczy sposobu otrzymywania bezwodnego bosentanu. Substancja ta stosowana jest w leczeniu nadciśnienia tętniczego płucnego.

Biologia syntetyczna rozwija się w zawrotnym tempie, a jednym z jej najnowszych osiągnięć są komórki zdolne do wykonywania złożonych obliczeń, podobnych do tych, które wykonują  sztuczne sieci neuronowe. Artykuł, który ukazał się właśnie na łamach prestiżowego czasopisma „Science”, opisuje badania dr. Zibo Chena z Westlake University, (Hangzhou, Zhejiang, China) i California Institute of Technology (Pasadena, USA) i prof. Michaela B. Elowitza z California Institute of Technology oraz ich zespołu naukowców. Badacze przedstawili w nim nowe możliwości w diagnostyce medycznej i terapii. Naukowcy zaprojektowali syntetyczny obwód białkowy działający na zasadzie sieci neuronowej typu „zwycięzca bierze wszystko” (ang. winner-takes-all), co pozwala na zaawansowaną klasyfikację sygnałów w żywych komórkach.

7–9 grudnia 2024 roku w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach będzie się odbywała 8. edycja Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice. 

Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za rok 2024 otrzymali wspólnie Victor Ambros i Gary Ruvkun za odkrycie mikroRNA i jego roli w posttranskrypcyjnej regulacji genów.

12 października 2024 roku Uniwersytet Śląski w Katowicach otwiera swoje pracownie i sale warsztatowe, aby po raz kolejny pokazać siłę nauki. W ramach obchodów Europejskiego Miasta Nauki Katowice 2024 (EMNK 2024) uczelnie publiczne organizują obchody Nocy Naukowców pod hasłem „Śląska Moc Naukowców”. 

Ewolucja człowieka nie zakończyła się wraz z osiągnięciem współczesnej formy Homo sapiens. Ewolucja to ciągły proces, który nieustannie kształtuje wszystkie formy życia na Ziemi, w tym nas samych.

Tegoroczne ogłoszenie laureatów Nagrody Nobla w poszczególnych dziedzinach odbędzie się w dniach 7–14 października 2024 roku.

Od 9 do 14 września 2024 roku Uniwersytet Śląski, lider Konsorcjum Akademickiego – Katowice Miasto Nauki będzie gospodarzem dwóch prestiżowych wydarzeń – EUCYS oraz EU TalentOn, którym towarzyszyć będzie hasło „Bright young minds”. Stolica Górnego Śląska po raz pierwszy w historii będzie gościć najbardziej uzdolnione młode umysły, które przez trzy dni będą rywalizować i współpracować nad rozwiązaniami najbardziej skomplikowanych globalnych wyzwań.

Najważniejsze naukowe wydarzenie roku 2024 odbywać się będzie od 12 do 15 czerwca w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. W związku z przyznanym tytułem Europejskiego Miasta Nauki Katowice będą gospodarzem EuroScience Open Forum (ESOF2024) – konferencji organizowanej co dwa lata w kolejnym europejskim mieście, mającej na celu zaoferowanie społeczności naukowej i lokalnej platformy do interdyscyplinarnej i przekrojowej debaty dotyczącej największych wyzwań stojących dziś przed człowiekiem i światem. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.

Nie ma chyba na świecie ośrodka naukowego, w którym nie zajmowano by się tematem nanomateriałów. Naukowcy syntezują je, badają ich właściwości, sprawdzają wreszcie, jaki mają wpływ na środowisko i żyjące w nim organizmy. Wszystko ze względu na ich duże możliwości aplikacyjne. Nanomateriały są szeroko stosowane m.in. w przemyśle medycznym, technice i w przedmiotach życia codziennego, ale też w rolnictwie, w postaci nanopestycydów. Niepokojące jest jednak to, że ze względu na swój rozmiar mogą przenikać bariery biologiczne. Co zrobić z tą wiedzą? Na to pytanie odpowiada dr Sławomir Sułowicz z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który wraz z zespołem bada wpływ nanocząstek na jedne z najmniejszych organizmów, jakimi są bakterie.

Naukowcy zaprojektowali specjalny namiot pneumatyczny do bezpiecznego transportu karetką pacjentów, u których podejrzewa się chorobę zakaźną. Wynalazek, który został zgłoszony w Urzędzie Patentowym RP, jest obecnie testowany w warunkach klinicznych w kilku śląskich szpitalach.

26 stycznia 2024 roku odbędzie się XIII Noc Biologów na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

7. Śląski Festiwal Nauki KATOWICE odbędzie się w dniach 9–11 grudnia 2023 w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach pod hasłem: "Nauka da nam przyszłość". Jak co roku na festiwalu znajdą się przystanki Przystanku Nauka. Zapraszamy!

Zespół naukowców z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach prowadzi pilotażowe prace badawcze na próbkach ludzkich tkanek kostnych pobranych w trakcie zabiegów protezoplastyki stawów kolanowych i biodrowych. Badają oni kości człowieka pod względem gęstości, twardości, składu chemicznego oraz powodów, przez które dochodzi do ich uszkodzeń, a w konsekwencji konieczności zabiegów endoprotezoplastyki, najczęściej stawów kolanowych i biodrowych.

3 października 2023 roku w Zagłębiowskiej Mediatece (ul. Kościelna 11, Sosnowiec) odbędzie się 87. spotkanie Klubu Myśli Ekologicznej. Wydarzenie będzie również transmitowane online.