Ze świata nauki

W 1977 roku rozpoczęła jedna z najbardziej ambitnych misji w historii badań kosmicznych. Sondy NASA Voyager 1 i bliźniacza jednostka Voyager 2 zostały wyniesione w przestrzeń kosmiczną. Zadaniem obu sond była eksploracja układów Jowisza i Saturna, a następnie wewnętrznych planet Układu Słonecznego. Po przedłużeniu misji, celem stało się badanie krańcowych obszarów heliosfery oraz pomiar właściwości fizycznych przestrzeni międzygwiezdnej.

NASA ogłosiła, że 24 grudnia 2024 roku Parker Solar Probe przetrwała swoje rekordowo bliskie zbliżenie do Słońca. Sonda zbliżyła się na odległość zaledwie 6,1 miliona kilometrów od gwiazdy, poruszając się z zawrotną prędkością 692 000 kilometrów na godzinę. To najszybszy ruch kiedykolwiek osiągnięty przez obiekt stworzony przez człowieka.

Należąca do NASA sonda wyruszyła w długą podróż do Jowisza. Jej celem jest  księżyc Europa z ogromnym podpowierzchniowym oceanem, który może mieć warunki sprzyjające życiu. Statek kosmiczny wystartował 14 października 2024 roku na pokładzie rakiety SpaceX Falcon Heavy z platformy startowej w Kennedy Space Center na Florydzie.

21 września 2014 roku sonda kosmiczna MAVEN (Mars Atmospheric and Volatile EvolutioN) weszła na orbitę wokół Marsa, rozpoczynając trwającą 10 lat eksplorację górnej warstwy atmosfery Czerwonej Planety. Misja dostarczyła wielu danych na temat tego, jak atmosfera Marsa reaguje na Słońce i wiatr słoneczny oraz jak te interakcje mogą wyjaśnić utratę marsjańskiej atmosfery.

Pył księżycowy, czyli regolit, nie przypomina ziemskiego kurzu gromadzącego się na półkach z książkami. Jest bardzo drobny, ma właściwości ścierne i przywiera do wszystkiego. Podczas misji Apollo stanowił wyzwanie dla astronautów i cennego sprzętu. 

W ramach programu Artemis powstaje nowa stacja kosmiczna. Co ciekawe, jej celem nie jest zastąpienie obecnie krążącej wokół Ziemi Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Gateway będzie pierwszą stacją kosmiczną ludzkości poza niską orbitą okołoziemską, krążąca wokół Księżyca. Wystrzelenie pierwszych elementów zaplanowano jeszcze przed misją Artemis IV w 2028 roku.

NASA przygotowuje się do długo trwających misji na Księżyc i Marsa, a tymczasem pojawiła się nowa koncepcja… uprawy habitatów. Ma polegać na „hodowli” domów dla przyszłych odkrywców przy użyciu grzybów.

Została odkryta 20 lat temu. Początkowo uznano ją za najbardziej niebezpieczną ze wszystkich znanych asteroid. Szansa na to, że 99942 Apophis uderzy w Ziemię w ciągu najbliższych 100 lat została jednak wykluczona. Mimo to jej przelot obok Ziemi w kwietniu 2029 roku będzie jednym z najrzadszych wydarzeń kosmicznych w naszym życiu.

O kometach i planetach, łazikach marsjańskich i misjach w najdalsze rubieże Układu Słonecznego oraz o tym, jak zrobić karierę w NASA – rozmowa z Arturem B. Chmielewskim, inżynierem pracującym w centrum badawczym NASA Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie (Kalifornia), synem Henryka Jerzego Chmielewskiego, znanego jako Papcio Chmiel i autor serii komiksowej "Tytus, Romek i A’Tomek".

8 lutego 2024 roku został wyniesiony na orbitę nowy satelita obserwacyjny NASA PACE (ang. Plankton, Aerosol, Cloud, ocean Ecosystem). Misja ma na celu badanie zdrowia oceanów, jakości powietrza i skutków zmieniającego się klimatu Ziemi.

Po 1000 dni marsjańskich tzw. soli spędzonych na Czerwonej Planecie, łazik NASA ma na swoim koncie przemierzenie starożytnego systemu rzeki i jeziora. W czasie drogi zbierał cenne próbki. 

12 października 2023 roku, a więc z ponad rocznym poślizgiem, ma wystartować kolejna misja NASA, której celem będzie asteroida. Tym razem będzie to asteroida metalowa.

Po latach oczekiwań i ciężkiej pracy zespołu OSIRIS-REx (Origins, Spectral Interpretation, Resource Identification and Security – Regolith Explorer), kapsuła z fragmentami skał i regolitu zebranymi z asteroidy Bennu w końcu znalazła się na Ziemi. Wylądowała 24 września 2023 roku w docelowym obszarze poligonu testowo-szkoleniowego Departamentu Obrony w stanie Utah w pobliżu Salt Lake City.

Wydawałoby się, że era amatorów przypadkowo odkrywających nowe komety już dawno minęła. Nic bardziej mylnego. 12 sierpnia 2023 roku Hideo Nishimura zauważył jasny obiekt i wykonał zdjęcie standardowym aparatem cyfrowym.

7 września 2023 roku z japońskiego Centrum Kosmicznego Tanegashima na rakiecie H-IIA wystartował satelita XRISM (X-ray Imaging and Spectroscopy Mission). Misja kierowana jest przez JAXA (Japan Aerospace Exploration Agency) we współpracy z NASA i przy udziale ESA (European Space Agency). Nowe obserwatorium rentgenowskie pomoże studiować wybuchające gwiazdy, czarne dziury, ma zapewnić astronomom rewolucyjne spojrzenie na rentgenowskie niebo.

24 września 2023 roku planowany jest powrót na Ziemię sondy OSIRIS-REx, która pobrała próbki z asteroidy Bennu.

Nowe teleskopy kosmiczne NASA i ESA, Roman i Euclid, będą badać ciemną energię. Euclid ma zostać uruchomiony już w lipcu 2023 roku, do maja 2027 roku do Euclida dołączy Nancy Grace Roman Space Telescope. Zadaniem sond będzie zbadanie, dlaczego ekspansja Wszechświata przyspiesza.

Prace nad powrotem na Księżyc i startem załogowej misji na Marsa nabierają tempa. Jednym z ich etapów jest budowa stacji okołoksiężycowej w ramach programu Gateway. 

Oczywiście nie chodzi o kontynent, ale jeden z księżyców Jowisza. 14 października 2024 roku wystartuje kolejna misja kosmiczna (do Jowisza dotrze w kwietniu 2030 roku). Jej celem będzie zbadanie, czy na Europie mogą panować warunki odpowiednie do życia.

Trzeci etap prac misji Perseverance na Marsie jest bardzo interesujący. Łazik zbiera do badania fragmenty dużej skały osadowej, która powstała w korycie rzeki wpływającej (kilka miliardów lat temu) do Krateru Jezero. Zebrane fragmenty to skała węglanowa – w tego typu materiale na Ziemi zwykle najlepiej zachowane są organiczne skamieniałe szczątki.