Ze świata nauki

W 2031 roku w stronę Wenus wyruszy misja Europejskiej Agencji Kosmicznej EnVision. Orbiter ma dostarczyć kompleksowy obraz Wenus i wyjaśnić, dlaczego siostrzane planety –Wenus i Ziemia – ewoluowały w tak różny sposób. Misja będzie badać atmosferę, powierzchnię i wnętrze planety oraz wzajemne oddziaływania między nimi.

Na Tytanie, największym księżycu Saturna, substancje, które na Ziemi nigdy by się ze sobą nie połączyły, mieszają się, pozornie przecząc podstawowym zasadom chemii.

Na przełomie września i października 2025 roku na wieczornym niebie pojawiła się kometa C/2025 R2 (SWAN). Po raz pierwszy 11 września 2025 roku dostrzegł ją ukraiński astronom amator Vladimir Bezugly na zdjęciach wykonanych instrumentem SWAN (Solar Wind Anisotropies) znajdującym się na pokładzie sondy SOHO. To zaskakująco jasna kometa, która przybyła z najdalszych zakątków Układu Słonecznego. Jej najmniejsze zbliżenie do Ziemi nastąpiło 20 października.

1 lipca 2025 roku teleskop ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) zlokalizowany w Rio Hurtado w Chile zarejestrował kometę pochodzącą z przestrzeni międzygwiezdnej. Nadlatujący z gwiazdozbioru Strzelca obiekt otrzymał nazwę 3I/ATLAS. Obecnie znajduje się w odległości około 670 milionów kilometrów od Ziemi.

W 1977 roku rozpoczęła jedna z najbardziej ambitnych misji w historii badań kosmicznych. Sondy NASA Voyager 1 i bliźniacza jednostka Voyager 2 zostały wyniesione w przestrzeń kosmiczną. Zadaniem obu sond była eksploracja układów Jowisza i Saturna, a następnie wewnętrznych planet Układu Słonecznego. Po przedłużeniu misji, celem stało się badanie krańcowych obszarów heliosfery oraz pomiar właściwości fizycznych przestrzeni międzygwiezdnej.

Międzynarodowy zespół astronomów ogłosił odkrycie aż 128 nowych księżyców Saturna, co zwiększyło liczbę znanych satelitów gazowego olbrzyma do imponującej sumy 274. To czyni go obecnie planetą z największą liczbą naturalnych satelitów w Układzie Słonecznym.

O obiektach tych można powiedzieć krótko – to ciała niebieskie wyglądające jak asteroidy, ale zachowujące się jak komety (czyli poruszające się w przestrzeni kosmicznej jak komety). Łączą cechy asteroid i komet, ale nie wykazują charakterystycznych dla komet warkoczy czy widocznej sublimacji lodu.

Została odkryta 20 lat temu. Początkowo uznano ją za najbardziej niebezpieczną ze wszystkich znanych asteroid. Szansa na to, że 99942 Apophis uderzy w Ziemię w ciągu najbliższych 100 lat została jednak wykluczona. Mimo to jej przelot obok Ziemi w kwietniu 2029 roku będzie jednym z najrzadszych wydarzeń kosmicznych w naszym życiu.

O kometach i planetach, łazikach marsjańskich i misjach w najdalsze rubieże Układu Słonecznego oraz o tym, jak zrobić karierę w NASA – rozmowa z Arturem B. Chmielewskim, inżynierem pracującym w centrum badawczym NASA Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie (Kalifornia), synem Henryka Jerzego Chmielewskiego, znanego jako Papcio Chmiel i autor serii komiksowej "Tytus, Romek i A’Tomek".

Nowe badania wykorzystujące stare dane pomogły odkryć strukturę jądra Księżyca. Odkrycia ujawniają również, jak wyglądał wczesny Układ Słoneczny.

12 października 2023 roku, a więc z ponad rocznym poślizgiem, ma wystartować kolejna misja NASA, której celem będzie asteroida. Tym razem będzie to asteroida metalowa.

Maleńki księżyc Saturna ma duże znaczenie w poszukiwaniu życia na innych światach. Z najnowszych badań prowadzonych na danych pochodzących z zakończonej kilka lat temu misji Cassini wynika, że na Enceladusie znajduje się kluczowy składnik życia.

Oceany głębokie na kilkadziesiąt kilometrów i warunki sprzyjające życiu. Takie wnioski dotyczące pięciu dużych księżyców Urana wyciągnęli naukowcy analizujący dane zebrane przez sondę Voyager 2.

Oczywiście nie chodzi o kontynent, ale jeden z księżyców Jowisza. 14 października 2024 roku wystartuje kolejna misja kosmiczna (do Jowisza dotrze w kwietniu 2030 roku). Jej celem będzie zbadanie, czy na Europie mogą panować warunki odpowiednie do życia.

Astronomowie odkryli 62 nowe księżyce krążące wokół Saturna! Łączna liczba naturalnych satelitów tej planety wzrosła zatem do 145, a to oznacza, że gazowy gigant przejął od Jowisza koronę króla księżyców Układu Słonecznego.

Od dziesięcioleci wiemy, że Słońce znajduje się w tzw. lokalnym bąblu, czyli obszarze małej gęstości i wysokotemperaturowej plazmy otoczonej powłoką zimnego, neutralnego gazu i pyłu. Dokładny jednak kształt i zasięg bąbla, czas jego powstawania oraz związek z formowaniem się gwiazd pozostawały niepewne. Niedawno astronomowie dokonali ważnych odkryć związanych z lokalnym bąblem.

Naukowcy zauważyli, że Quaoar, planeta karłowata krążąca na krańcach Układu Słonecznego, ma pierścień materii, który znajduje się poza typową, matematycznie wyznaczoną odległością od obiektu. 

Zazwyczaj w ciągu jednego roku w zasięgu amatorskich lunet czy teleskopów znajduje się około tuzina komet. Większość z nich przelatuje koło Ziemi bez większego rozgłosu, ale niektóre są szczególnie godne uwagi.

W XX wieku w Układzie Słonecznym krążyło 9 planet, ale ich liczba zmieniła się w 2006 roku… O tym, jak Pluton został odwołany ze stanowiska ostatniej planety od Słońca opowiada dr hab. Ilona Bednarek, prof. UŚ z Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego.

Wenus to druga pod względem odległości od Słońca planeta Układu Słonecznego i trzecie pod względem jasności ciało niebieskie widoczne na niebie (po Słońcu i Księżycu). Od zarania dziejów planeta intrygowała ludzi. Była znana od czasów prehistorycznych – pojawia się już na babilońskich tabliczkach zapisanych pismem klinowym w XVI wieku p.n.e.