Ze świata nauki

8 stycznia 1942 roku w Oxfordzie urodził się Stephen Hawking, światowej sławy astrofizyk, fizyk teoretyczny i kosmolog. W ciągu trwającej ponad 40 lat kariery naukowej zajmował się głównie czarnymi dziurami i grawitacją kwantową.

Dr hab. Joanna Szymanowska-Pułka, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląśkiego w Katowicach zajmuje się modelowaniem wzrostu roślin oraz bada własności mechaniczne tkanek roślinnych. Łączy w swych badaniach zagadnienia z pogranicza biofizyki i morfogenezy roślin.

„Beam me up” (prześlij mnie) to jedna z najbardziej znanych komend w kultowym serialu „Star Trek”. Tak brzmiało polecenie wydawane przez postać, która zamierzała teleportować się z odległego miejsca kosmosu do statku kosmicznego Enterprise.

Rok 2020 został ustanowiony na mocy decyzji Senatu RP Rokiem Fizyki. Z tej okazji pracownicy Instytutu Fizyki im. Augusta Chełkowskiego na Uniwersytecie Śląskim oraz Katowickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Fizycznego organizują dwudniową konferencję pn. „2020 Rokiem Fizyki – panel dyskusyjny”. Konferencja odbędzie się 3 i 4 grudnia 2020 roku. Przystanek Nauka objął patronat medialny nad wydarzeniem. 

Badania prowadzone podczas eksperymentu NA61/SHINE w Europejskim Ośrodku Badań Jądrowych CERN pod Genewą przybliżają nas do zrozumienia tego, co wydarzyło się tuż po Wielkim Wybuchu, ale ich wyniki mogą także znaleźć zastosowanie we współczesnej medycynie, w tym w nowoczesnej radioterapii czy w terapiach nowotworowych.

Sir Roger Penrose oraz Reinhard Genzel i Andrea M. Ghez to laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za rok 2020. Troje naukowców zostało uhonorowanych za badania nad czarnymi dziurami.

Od 5 do 12 października Królewska Szwedzka Akademia Nauk, Akademia Szwedzka i Norweski Komitet Noblowski przyznają Nagrody Nobla w sześciu dziedzinach: fizjologia lub medycyna, fizyka, chemia, literatura, Pokojowa Nagroda Nobla i ekonomia. Zapraszamy do zapoznania się z kalendarium tego wydarzenia. Na bieżąco będziemy relacjonować i komentować dla Państwa kolejne nagrody.

Co roku we wrześniu Uniwersytet Śląski otwiera swój kampus w Katowicach dla uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego. To wydarzenie, na które zaproszone są zorganizowane grupy. Na mapie kampusu pojawia się kilka przystanków naukowych, co roku oferujących inne interaktywne wykłady z wybranej dziedziny. Są to: „Osobliwości Świata Fizyki”, „Biorobotyka” oraz „Niesamowita historia ludzkości”. Uczniowie mogą uczestniczyć w kilku wykładach, prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego oraz pracowników innych placówek naukowo-badawczych ze Śląska. W wykładach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego co roku bierze udział ok. 17 tysięcy uczniów!

30 sierpnia 1871 roku urodził się Ernest Rutherford, noblista w dziedzinie chemii z 1908 roku, odkrywca promieniowania radioaktywnego i badacz, który dowiódł istnienia jądra atomowego.

W czerwcu 2020 roku Rada Europejskiego Ośrodka Badań Jądrowych CERN w Genewie przyjęła aktualizację Europejskiej Strategii Fizyki Cząstek – dokumentu, który dotyczy przyszłości badań z zakresu fizyki cząstek w Europie – w kontekście światowym. Zapisy te mają na celu umacnianie wiodącej roli naszego kontynentu w dziedzinie tych badań podstawowych z uwzględnieniem innowacyjnych technologii niezbędnych dla prowadzenia tego typu analiz.

Komunikacja kwantowa od lat opisywana jest jako nadzieja na bezpieczną, praktycznie niemożliwą do rozszyfrowania i bardzo szybką formę wymiany informacji. Nadal są to jednak tylko nadzieje, ponieważ współczesna technologia to nadal zawodne, bardzo ograniczone ilościowo możliwości przesyłowe. Badania fizyków z Uniwersytetu w Chicago przynoszą pewien interesujący postęp dzięki zastosowaniu mikrofal i fononów, czyli kwantów fali dźwiękowej.

Zespół kanadyjskich i włoskich naukowców stworzył nowe struktury dwuwymiarowe, które podobnie jak grafen mają niezwykle skuteczne właściwości półprzewodzące. Zdaniem badaczy są gotowe do zastosowania, ponieważ udało się je osiągnąć w średniej skali wielkości. Może to oznaczać przełom w badaniach polimerów dwuwymiarowych i bardzo istotny krok dla elektroniki.

W kwietniu 2020 roku na łamach prestiżowego czasopisma „Nature” opublikowane zostały dotychczasowe wyniki badań eksperymentu neutrinowego Tokai-to-Kamioka (T2K). Kilkuset fizyków z całego świata prowadziło i analizowało pomiary przybliżające nas do odpowiedzi na pytanie, dlaczego znany nam Wszechświat składa się przede wszystkim z materii. W eksperymencie, wraz z naukowcami z innych polskich instytucji, uczestniczą fizycy z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. O tym niezwykłym doświadczeniu opowiadają prof. dr hab. Jan Kisiel i dr hab. Arkadiusz Bubak, prof. UŚ.

Galileo Galilei, zwany Galileuszem, urodził się 15 lutego 1564 roku w Pizie. Historia zapamiętała go jako jednego z ojców nowoczesnej nauki. Powodem tego mogły być zarówno jego osiągnięcia naukowe jak i to, w jaki sposób pracował nad upowszechnieniem nowożytnej wiedzy, z teorią kopernikańską na czele. Galileusz był astronomem, matematykiem i fizykiem, działał także jako pisarz i filozof.

7 grudnia 2019 roku o godz. 12.00 w auli im. Mikołaja Kopernika przy ul. Bankowej 14 w Katowicach odbędzie sie wykład otwarty z cyklu „Wielkie Laboratoria Świata”.

Optycy z Uniwersytetu w Rochester za pomocą specjalnego lasera stworzyli metal, który nie idzie na dno. Podstawą ich wynalazku był wcześniej opracowany przez nich nanowzór, który wyżłobiony w metalu daje mu właściwości hydrofobiczne. W znalezieniu sposobu na to, żeby ten materiał utrzymał się na wodzie pomimo długotrwałego zatapiania, a nawet dziurawienia pomogło podpatrywanie przyrody, a konkretnie pływających mrówek i pająków topików. Wynalazek ma potężny potencjał aplikacyjny.

Zespół astronomów, którego trzon stanowili badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Davis, przedstawił dowody na to, że Wszechświat rozszerza się inaczej, znacznie gwałtowniej, niż dotąd zakładano. Obliczenia astronomów były możliwe między innymi dzięki zastosowaniu technologii optyki adaptatywnej. 

Królewska Szwedzka Akademia Nauk zdecydowała o przyznaniu Nagrody Nobla z fizyki w 2019 roku za wkład w nasze rozumienie zmieniającego się Wszechświata i miejsca Ziemi w Kosmosie. W połowie dla Jamesa Peeblesa z Prinston University za teoretyczne odkrycia w kosmologii fizycznej, a druga połowa wspólnie dla Michela Mayora i Didera Queloza z Uniwersytetu Genewskiego za odkrycie egzoplanety orbitującej wokół gwiazdy tego samego typu co Słońce.

Wirtualne Centrum Nano- i Mikroskopii UŚ, Śląskie Centrum Wody UŚ oraz firma ZEISS organizują XIII spotkanie użytkowników mikroskopów konfokalnych, które odbywać się będzie od 22 do 24 października 2019 roku w Centrum Badawczo-Edukacyjnym Ekocentrum w Goczałkowicach-Zdroju.

Irlandzcy i francuscy astronomowie przedstawili nowatorski opis tego, jak materia zachowuje się w warunkach atmosfery Słońca. Ich odkrycia przyczynią się do lepszego zrozumienia czym jest plazma, a pośrednio mogą mieć znaczenie w projektowaniu nowych źródeł energii.