Pierwsi ludzie gatunku Homo sapiens opuścili Afrykę znaczenie wcześniej, niż dotąd sądzono. Do Europy dotarli prawie 150 tysięcy lat wcześniej niż zakładano na podstawie dotychczasowych znalezisk. Dowodzą tego badania prowadzone w Atenach przez naukowców z Uniwersytetu w Tybindze i kilku innych ośrodków. Na podstawie badań porównawczych naukowcy dowiedli, że jedna z dwóch czaszek znalezionych w jaskini Apidima w południowej Grecji, należy do gatunku Homo sapiens, a nie, jak dotąd twierdzono, do Homo neandertalis. Jest to zdecydowanie najstarszy ślad człowieka współczesnego znaleziony poza Afryką. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie „Nature”.
W jaskini Apidima, podczas badań archeologicznych w późnych latach siedemdziesiątych, znaleziono dwie skamieniałe ludzkie czaski, określane jako Apidima 1 i Apidima 2. Czaszki zostały zakwalifikowane jako szczątki dwóch Neandertalczyków i złożone w Muzeum Antropologicznym Uniwersytetu Ateńskiego. Właśnie tam zespół badaczy z Tybingi i kilku innych ośrodków podjął się ponownego, bardziej precyzyjnego badania szczątek. Za pomocą bardzo precyzyjnego badania radiometrycznego udało się ustalić wiek obu czaszek – okazało się, że Apidima 2 ma około 170 tysięcy lat, natomiast Apidima 1 – ku zaskoczeniu badaczy – okazała się aż o 40 tysięcy lat starsza. Nie to jednak przede wszystkim zaskoczyło badaczy. Dzięki wykonaniu wirtualnej rekonstrukcji i dzięki rozbudowanej metodzie porównawczej ustalono, że tylko młodsza z czaszek należała do Neandertalczyka. Starsza ma cechy człowieka współczesnego zmieszane z pewnymi cechami archaicznymi. To oznacza, że najprawdopodobniej należała do wczesnego przedstawiciela Homo sapiens.
– Wyniki naszych badań sugerują, że w środkowym plejstocenie co najmniej dwie grupy ludzi żyły na obszarze dziś należącym do południowej Grecji – wczesna populacja Homo sapiens i – nieco później – grupa Neandertalczyków – opowiada prof. Katerina Harvati ze Senckenberg Centre for Human Evolution and Palaeoenvironment w Uniwersytecie w Tybindze, prowadząca badania i pierwszy autor publikacji w „Nature”.
Ogłoszone odkrycie dostarcza mocnych argumentów wspierających hipotezę o wczesnym i wielokrotnym rozprzestrzenianiu się Homo sapiens poza Afrykę, gdzie wyewoluował jako gatunek. Apidima 1 jest starsza o ponad 150 tysięcy lat od najstarszych dotąd znalezionych w Europie śladów człowieka współczesnego.
– Podejrzewamy – mówi dalej prof. Harvati – że podobnie jak to wydarzyło się na Bliskim Wschodzie, społeczność człowieka współczesnego, do której należał Apidima 1, na wczesnym etapie rozwoju została wyparta przez Neandertalczyków, których obecność w Grecji jest dobrze udokumentowana, także poprzez drugą czaszkę znalezioną w jaskini Apidima.
Neandertalczycy zostali wyparci z tych rejonów dopiero około 40 tysięcy lat temu, przez kolejną falę ludności Homo sapiens, która osiedliła się w tym regionie, a stopniowo – w całej Europie. Ten proces jest znacznie lepiej udokumentowany – dobrze zachowanymi kamiennymi narzędziami i innymi znaleziskami typowymi dla człowieka współczesnego. Z tego czasu pochodzą też ostatnie ślady Neandertalczyków w Europie.
Naukowcy planują dalsze badania w jaskini Apidima. Współpraca między zespołem prof. Harvati z Uniwersytetu w Tybindze a Muzeum Archeologicznym i Uniwersytetem Ateńskim była od początku zaplanowana na szeroką skalę. Zakładano, że badania mogą mieć duże znaczenie dla poznania i zrozumienia historii rozwoju człowieka, jednak wyniki przerosły nawet te oczekiwania.
Publikacja źródłowa:
Katerina Harvati, Carolin Röding, Abel M. Bosman, Fotios A. Karakostis, Rainer Grün, Chris Stringer, Panagiotis Karkanas, Nicholas C. Thompson, Vassilis Koutoulidis, Lia A. Moulopoulos, Vassilis G. Gorgoulis & Mirsini Kouloukoussa: Apidima Cave fossils provide earliest evidence of Homo sapiens in Eurasia. Nature, DOI 10.1038/s41586-019-1376-z
Opracowano na podstawie informacji prasowej dostarczonej przez Uniwersytet w Tybindze - Earliest known Homo sapiens in Eurasia found in Greece.
