Ze świata nauki

Trzysta lat badań nad alpejskimi zlodowaceniami i epoka trwająca ponad 100 tysięcy lat – to zakres, który prezentuje dwuminutowy film, stworzony w pracowni Swiss National Supercomputing Center przez międzynarodowy zespół naukowców. 

17 i 18 listopada 2018 roku na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu odbywać się będzie kolejna edycja Międzynarodowej Wystawy i Giełdy Minerałów, Skał i Skamieniałości

Od 28 do 30 września 2018 roku na Wydziale Nauk o ZiemiUniwersytetu Śląskiego (Sosnowiec, ul. Będzińska 60) odbywać się będzie Regionalny Zjazd Geografów, którego hasłem przewodnim będzie „Geografia wobec wyzwań regionalnych i globalnych”.

Dendrochronologia to stosunkowo młoda metoda naukowa z początku XX wieku polegająca na interpretacji wzoru rocznych przyrostów drzew. O zastosowaniu jej w badaniach nad klimatem i o swoich doświadczeniach naukowych opowiadam paleoklimatolog dr Magdalena Opała-Owczarek, która przekonuje, że zapisane w słojach drzew i krzewów opowieści mogą na przykład dać odpowiedź na pytanie, jak współczesne zmiany klimatyczne wpływają na roślinność Arktyki.

Około 7% ogólnej powierzchni lądów pokrywają skały osadowe, które pod wpływem działania wód powierzchniowych i podziemnych ulegają rozpuszczaniu, czyli krasowieniu. Najczęściej poddają się temu wapienie, dolomity, margle, gips, anhydryt, halit. Skutkiem krasowienia są m.in. jaskinie, których naturalna rzeźba zachwyca fantastycznymi formami. Wiszące stalaktyty, wznoszące się u podłoża stalagmity czy kolumnowe stalagnaty tworzą krajobraz niemal baśniowy. 

Na częściowo zachowanym szkielecie morskiego gada sprzed 245 mln lat naukowcy odnaleźli drobne guzkowate narośle, które zostały zidentyfikowane jako ślady infekcji oddechowej – najpewniej gruźlicy. Jest to najstarszy dowód istnienia tej choroby zakaźnej, co oznacza m.in., że jej rodowód sięga początków ery wielkich gadów.

Odkąd odkryto, że wielkie wymieranie gatunków miało miejsce już pięć razy w historii Ziemi, naukowcy spierają się, jaka jest jego przyczyna. Rywalizują ze sobą dwie teorie: impaktu, czyli uderzenia w Ziemię obcego ciała i wulkanizmu, czyli czasowej zwiększonej aktywności wulkanicznej. Najsłynniejsze wymieranie pod koniec kredy przemawia za teorią impaktu, jednak teraz naukowcy pokazali, że to jednak wulkanizm towarzyszył wszystkim wymieraniom.

Rozmowa z prof. zw. dr. hab. Tadeuszem Niedźwiedziem z Katedry Klimatologii na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego

Niektórzy w Polsce tęsknią za śniegiem i delikatnym mrozem, ale połowa mieszkańców USA jeszcze do niedawna dałaby wiele, żeby być na naszym miejscu. Ledwo przeminął zimowy cyklon, ze smagającymi niczym rózga wiatrami i wysokimi na kilkadziesiąt centymetrów zaspami śnieżnymi, a już wschodnia część Stanów Zjednoczonych musiała borykać się z nowym żywiołem – siarczystymi mrozami sięgającymi nawet -40°C.

Naukowcy zajmujący się badaniem lodowców jeszcze do niedawna stanowili środowisko nieliczne i hermetycznie zamknięte w kilku zaledwie ośrodkach na świecie. Obecnie dziedzina ta cieszy się ogromną popularnością, a grono badaczy śledzących zmiany zachodzące w kriosferze znacznie się powiększyło, czego najlepszym dowodem może być Polskie Konsorcjum Polarne.

30 listopada 2017 roku o godz. 16.00 w Willi Caro w Gliwicach (ul. Dolnych Wałów 8a) odbędzie się spotkanie Polskiej Akademii Umiejętności w ramach „Wszechnicy Naukowo-Kulturalnej”. Gościem będzie prof. zw. dr hab. Tadeusz Niedźwiedź z Katedry Klimatologii Uniwersytetu Śląskiego, który wygłosi wykład pt. „Ekstremalne zjawiska pogodowe  i anomalie klimatyczne”.

W listopadzie 2017 roku rusza kolejna edycja kampanii „PGNiG Polskie Innowacje” promującej kulturę innowacyjności na polskich uczelniach. Podczas spotkań specjaliści PGNiG zaprezentują działalność niektórych spółek oraz opowiedzą, jakich nowych rozwiązań poszukują oraz jak innowacje mogą wspierać ich rozwój. 

Już po raz drugi największe śląskie uczelnie (Uniwersytet Śląski, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny, Akademia Sztuk Pięknych) oraz Miasto Katowice łączą siły, by przekonać mieszkańców regionu śląsko-zagłębiowskiego, że nauką można się bawić, a codzienną pracę badaczy reprezentujących różne dziedziny da się przedstawić w przystępny sposób. 

Począwszy od 9 listopada, Uniwersytet Śląski w każdy czwartek zaprasza wykłady mistrzowskie, których autorami będą wybitne postaci uczelni. Organizatorem cyklu jest Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych UŚ.

W lipcu 2017 roku rozpoczęła się 50. wyprawa polarna Uniwersytetu Śląskiego, w której udział wzięło kilkunastu pracowników i studentów z Wydziału Nauk o Ziemi. Pływali łodzią po otwartym oceanie, nie bali się wielogodzinnej pracy fizycznej i niekończącego się dnia polarnego, a wszystko po to, by pobierać próby do analiz, badać proces cielenia się gór lodowych czy prowadzić monitoring glacjologiczny, meteorologiczny i geofizyczny lodowców na Spitsbergenie.

Konie bez problemu mogą przeskakiwać wysokie przeszkody, galopować z prędkością sięgającą 70 km/h oraz uciągnąć blisko tonę – a wszystko to z jednych dużym palcem u nogi. Najnowsze badania pomagają wyjaśnić, dlaczego, choć przodkowie koni mieli nawet do czterech palców, to właśnie jeden palec tak znacząco zwiększył końską siłę i szybkość.

W czterdziestą rocznicę wypraw polarnych Uniwersytetu Śląskiego, zainicjowanych przez prof. Mariana Pulinę, rozmawiamy z prof. Jackiem Janią o „gorączce polarnej”, różnicach między wyprawami organizowanymi kiedyś i dziś oraz o znaczeniu badań lodowców.

Kiedy przychodzi lato, mieszkańcy wielu miejsc na świecie cierpią z powodu potężnych upałów. Także w Polsce co raz bardziej przeważający klimat kontynentalny przynosi bardzo wysokie temperatury. Daleko nam jednak do najgorętszych miejsc na naszej planecie.

Od 20 do 23 kwietnia 2017 roku na obszarze Gór Świętokrzyskich odbywać się będą Ogólnopolskie Warsztaty Geofizyczne „Geosfera 2017”. To jubileuszowa X edycja przedsięwzięcia, którą współorganizują Studenckie Koło Naukowe Geofizyków PREM Uniwersytetu Śląskiego oraz University of Warsaw Student Chapter of AAPG.

Od czerwca 2016 roku Europa przygotowuje się do Brexitu politycznego i ekonomicznego. Brexit geograficzny dokonał się już wiele tysięcy lat temu. A spowodowały go potężne lodowe wodospady.