Ze świata nauki

Nie są wybredne. Lubią ziemniaki, buraki, brokuły i pomidory. Nie pogardzą liśćmi roślin ozdobnych. Bywają inwazyjne i z naszego punktu widzenia bardzo szkodliwe, do tego trudno się ich pozbyć. Mączliki, bo o nich mowa, to drobne pluskwiaki występujące w naszym kraju. Ich formy współczesne oraz kopalne, zatopione w bursztynie bada dr hab. Jowita Drohojowska, prof. UŚ, entomolożka z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

– Współczesność jest kluczem do zrozumienia przeszłości – mówi dr hab. Michał Rakociński, prof. UŚ. Tragiczne zdarzenie z najnowszej historii Japonii zainspirowało geologa do postawienia pytania o możliwą przyczynę masowego wymierania fauny żyjącej w późnym dewonie. Zapoczątkowane w ten sposób badania przyniosły obiecujące wyniki, a te stały się impulsem do kontynuowania prac.

Najważniejsze naukowe wydarzenie roku 2024 odbywać się będzie od 12 do 15 czerwca w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach. W związku z przyznanym tytułem Europejskiego Miasta Nauki Katowice będą gospodarzem EuroScience Open Forum (ESOF2024) – konferencji organizowanej co dwa lata w kolejnym europejskim mieście, mającej na celu zaoferowanie społeczności naukowej i lokalnej platformy do interdyscyplinarnej i przekrojowej debaty dotyczącej największych wyzwań stojących dziś przed człowiekiem i światem. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.

Nie ma chyba na świecie ośrodka naukowego, w którym nie zajmowano by się tematem nanomateriałów. Naukowcy syntezują je, badają ich właściwości, sprawdzają wreszcie, jaki mają wpływ na środowisko i żyjące w nim organizmy. Wszystko ze względu na ich duże możliwości aplikacyjne. Nanomateriały są szeroko stosowane m.in. w przemyśle medycznym, technice i w przedmiotach życia codziennego, ale też w rolnictwie, w postaci nanopestycydów. Niepokojące jest jednak to, że ze względu na swój rozmiar mogą przenikać bariery biologiczne. Co zrobić z tą wiedzą? Na to pytanie odpowiada dr Sławomir Sułowicz z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który wraz z zespołem bada wpływ nanocząstek na jedne z najmniejszych organizmów, jakimi są bakterie.

W rocznicę utworzenia pierwszego parku narodowego w Europie, czyli szwedzkiego Sarek założonego 24 maja 1909 roku, obchodzimy Europejski Dzień Parków Narodowych. W Polsce mamy 23 parki narodowe, które zajmują niecały 1% powierzchni kraju. Tereny objęte tą formą ochrony mają szczególną wartość naukową, przyrodniczą, krajobrazową lub kulturową. Każdy z nich wart jest zobaczenia, ponieważ każdy ma swój niepowtarzalny klimat i walory niedostępne gdzie indziej. 

14 maja 2024 roku o godz. 17.30 odbędzie się spotkanie Klubu Myśli Ekologicznej. Miejscem wydarzenia będzie Muzeum Hutnictwa w Chorzowie (ul. Metakowców 4a). Spotkanie będzie również transmitowane online. 

Tereny podmokłe zwykle nie budzą zachwytu. Dlatego niemal od zawsze próbowaliśmy je zmieniać. W ten sposób dołożyliśmy kolejną pokaźną cegłę do muru odgradzającego nas od życiodajnej przyrody. Dzisiaj w dobie katastrofy klimatycznej bagna mogą nas uratować. 

Czy wiosenne słońce może sprawić, że nie zachorujemy na raka? Badacze ustalili, że odpowiedni poziom witaminy D pozwala rozwijać się zamieszkującej jelita bakterii Bacteroides fragilis, a ta ma wyraźny wpływ na zwiększenie odporności przeciwnowotworowej. Badania przeprowadzono jak dotąd na myszach, ale wiemy, że w naszych jelitach mieszka ta sama bakteria.

Ta niepozorna, spotykana przy drogach roślina, spokrewniona z kapustą, choć do niej niepodobna, ma wiele cech niezwykle przydatnych dla biologa, a szczególnie genetyka. Jej walory kryją się w DNA. Mowa o Arabidopsis thaliana, czyli rzodkiewniku pospolitym. Jego badaniem zajmuje się prof. dr hab. Małgorzata Gaj, genetyczka i biotechnolożka roślin z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

23 kwietnia 2024 roku o godz. 17.30 w Kinoteatrze Rialto w Katowicach (ul. Św. Jana 24) odbędzie się 90. spotkanie Klubu Myśli Ekologicznej.

Naukowcy zestawili ze sobą dwa czynniki mające wpływ na ocieplanie się naszej planety – możliwość pochłaniania przez drzewa dwutlenku węgla oraz to, ile energii słonecznej odbija się od powierzchni planety w zależności od terenu. Okazuje się, że niektórych miejsc na świecie nie warto zalesiać, ponieważ dobroczynny wpływ lasu nie równoważy ilości absorbowanej wówczas energii.

Mszyce występują niemal wszędzie na Ziemi. Z jednej strony żyją w całkiem dobrze poznanych centrach bioróżnorodności, w Himalajach, Japonii czy basenie Morza Śródziemnego. Z drugiej – wciąż można je spotkać w słabo zbadanych miejscach na mapie świata, takich jak Bhutan – leżący w Azji Południowej kraj prawie w całości porośnięty lasami. Afidolodzy nawiązują więc współpracę z miejscowymi fascynatami, by pozyskać ślad obcej sobie fauny lub sami ruszają w podróż. Z jednej z takich wypraw wrócił kilka miesięcy temu dr Mariusz Kanturski, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego , który badał strukturę gatunkową mszyc Kaukazu wybranych stanowisk roślinnych na terenie Gruzji.

Duńskim badaczom udało się stworzyć trójwymiarowy wirtualny model działania rybosomu, czyli istotnego elementu dla naszego – i w ogóle każdego – życia, odpowiedzialnego za produkcję białek w żywych organizmach. To osiągnięcie warte odnotowania, ponieważ dzięki niemu łatwiej nam będzie zrozumieć jeden z kluczowych procesów życiowych: produkcję białka zaprojektowaną przez geny i wykonywaną przez rybosomy.

12 lutego 1809 roku w Wielkiej Brytanii urodził się jeden z najwybitniejszych uczonych – Karol Darwin. Obecnie datę jego urodzin obchodzimy jako Światowy Dzień Darwina. Gdy w 1859 roku opublikował swoje dzieło „O powstawaniu gatunków”, wywołał rewolucję w dotychczasowym postrzeganiu ziemskiego życia, jego rozwoju, a także roli człowieka w tym procesie. Dziś ewolucja jest ugruntowaną teorią, bez uwzględnienia której żadne zjawisko obserwowane w przyrodzie nie ma sensu.

Fińscy biolodzy zajmujący się poszukiwaniem powierzchni antywirusowych ustalili, że plastikowe powierzchnie pokrywane żywicą bardzo skutecznie eliminują różne gatunki koronawirusa, w tym SARS-CoV-2.

Czasopismo „Nature” opisało zjawisko przeciwstawne do tego, o którym głośno było przy okazji dyskusji o źródłach pandemii – niebezpieczeństwo przenoszenia się ludzkich chorób na pokrewne z nami gatunki. To bardzo poważny problem m.in. w parkach narodowych, w których ludzie mają regularny kontakt z szympansami i innymi naczelnymi, które łatwo zarażają się naszymi wirusami, na które ich układ odpornościowy w ogóle nie jest przygotowany.

26 stycznia 2024 roku odbędzie się XIII Noc Biologów na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.

"Niemen mnie zaskoczył. Jeszcze rok temu byłem przekonany, że ostatnią dziką rzeką Europy jest Wisła. Byłem w błędzie. Dzikszy jest Niemen ze swoimi przepięknymi meandrami, nieuregulowanym brzegiem i górskim charakterem, którego doświadczyliśmy, spływając rzeką od Druskienik aż do miejscowości Ruś w delcie Niemna" – mówi dr hab. Andrzej Woźnica, prof. UŚ, dyrektor Śląskiego Centrum Wody Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, kierownik wyprawy, której celem było kompleksowe badanie jakości wód największej litewskiej rzeki. Wyniki badań prowadzonych przez polsko-litewsko-włoski zespół będą kolejnym krokiem do opracowania rekomendacji dla innych europejskich rzek, aby stan ich wód mógł się poprawić.

7. Śląski Festiwal Nauki KATOWICE odbędzie się w dniach 9–11 grudnia 2023 w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach pod hasłem: "Nauka da nam przyszłość". Jak co roku na festiwalu znajdą się przystanki Przystanku Nauka. Zapraszamy!