Ze świata nauki
biologia
-
Kształt naszego mózgu jest efektem zupełnie niedawnej ewolucji
Autor: Ryszard Knapek Opublikował: Ryszard Knapek 02 lutego 2018 Aktualizacja: 04 kwietnia 2025 Wyświetlenia: 21Dzięki skamieniałym szczątkom gatunku Homo sapiens naukowcom udało się odtworzyć ewolucyjne zmiany ludzkiego mózgu prowadzące do współczesnego, kolistego kształtu. Analizy oparte na zmianach wielkości i kształtu przestrzeni wewnątrzczaszkowej pokazują, że organizacja mózgu, a więc jego przypuszczalna funkcjonalność, rozwijała się stopniowo i dopiero niedawno osiągnęła współczesny kształt.
-
Jak Homo sapiens wychodził z Afryki (synteza badań)
Autor: Ryszard Knapek Opublikował: Ryszard Knapek 29 stycznia 2018 Aktualizacja: 04 kwietnia 2025 Wyświetlenia: 21Dzięki zaawansowanej technologii i multidyscyplinarnemu nastawieniu badawczemu udało się zrewidować dotychczasowe teorie na temat tego, jak i kiedy człowiek opuścił Afrykę i kogo w wędrówkach po świecie spotkał na swojej drodze. W świetle nowych badań panująca dotąd teoria o jednorazowym wyjściu Homo sapiens z Afryki nie jest już przekonująca.
-
Wiemy coraz więcej na temat tego, jak rośliny odbierają bodźce
26 stycznia 2018 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 20Rośliny nie mają oczu ani uszu, a jednak potrafią widzieć, słyszeć, czuć i reagować na sygnały i zagrożenia ze strony środowiska. Szczególnie wrażliwe są na silne czynniki chorobotwórcze. Umożliwiają im to białka błonowe, które potrafią wyczuć pojawienie się bakterii i różnych nacisków. Narzędziami klasycznej genetyki przebadano jak dotąd niewiele spośród tych „czujących białek” i w związku z tym wiedza na temat tego, jak działają i współpracują między sobą, jest ograniczona. Zmienić postanowił to międzynarodowy zespół biologów, który stworzył mapę sieciową dla 200 z tych białek. Mapa pokazuje, że kilka białek odgrywa kluczową rolę węzłów łączących i w spójny sposób kierujących całością. Mapa odkrywa też kilka zupełnie nowych, nieznanych interakcji. Publikacja ukazała się w tygodniu „Nature”. -
Być jak minóg, czyli jak genetyka może pomóc osobom sparaliżowanym
18 stycznia 2018 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 20Grupie badaczy udało się zidentyfikować u minoga – prymitywnego stworzenia wodnego – odpowiednie geny i chemiczne sygnały, które mogą służyć mu do naprawy złamanego rdzenia kręgowego. Te same geny i ścieżki przekazu sygnałów są obecne u człowieka. Dla medycyny to bardzo obiecująca informacja. Minóg tylko zwyczajowo nazywany jest rybą. Choć zewnętrznie trochę przypomina węgorza, to faktycznie należy do nadgromady bezżuchwowców (ryby, gady i ssaki należą do żuchwowców). Ma podłużne, bezpłetwe ciało, wypukłe oczy i okrągły, lejkowaty otwór gębowy zaopatrzony w rogowe zęby. Ten ostatni służy niektórym gatunkom z rodziny minogokształtnych do przysysania się do innych zwierząt (głównie ryb) i wysysania ich krwi. Okazuje się jednak, że to dziwne stworzenie mają z człowiekiem coś wspólnego. -
Badania nad efektem „aha!” rzuciły nowe światło na biologię świadomości
12 stycznia 2018 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 23Naukowcy z Uniwersytetu Columbia zidentyfikowali na poziomie neuronowym efekt „aha!”– zjawisko, w którym nagle pojawia się w naszym umyśle informacja, rozwiązanie albo odpowiedź na pytanie, nad którym wcześniej się trudziliśmy. Badania o kolejny krok przybliżają neuronaukę do zrozumienia biologicznych podstaw ludzkiej świadomości. Efekt „aha!” lub – wedle terminologii psychologii poznawczej – iluminacja to zjawisko dobrze znane każdemu z nas, polegające na tym, że w pewnym momencie do naszej świadomości dociera rozwiązanie problemu, nad którym wcześniej pracowaliśmy. Towarzyszy temu niezwykle przyjemne i satysfakcjonujące uczucie – przekonanie o własnej przemyślności, czy nawet genialności. -
Wykład im. Profesora Andrzeja Lasoty
Autor: Tomasz Płosa Opublikował: Tomasz Płosa 09 stycznia 2018 Aktualizacja: 28 marca 2025 Wyświetlenia: 2612 stycznia 2018 roku o godz. 15.30 w sali Rady Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Śląskiego (Katowice, ul. Bankowa 14, sala 227) odbędzie się XI wykład im. Profesora Andrzeja Lasoty. W programie tegorocznej edycji przewidziano wystąpienie prof. dr. hab. Piotra Bilera z Instytutu Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego, który mówić będzie nt. „Matematycznych wyzwań w teorii chemotaksji”.
-
Dziesiątka postaci tygodnika „Nature” 2017
Autor: Ryszard Knapek Opublikował: Ryszard Knapek 30 grudnia 2017 Aktualizacja: 28 marca 2025 Wyświetlenia: 30Tygodnik „Nature” ogłosił właśnie swoją dziesiątkę roku 2017 – zestawienie ludzi, którzy wywarli wpływ na świat 2017 roku. Wpływ dotyczy nauki, ale efekt ich działań obejmuje lub obejmie w przyszłości najważniejsze dziedziny naszego życia. Redaktorzy tego prestiżowego czasopisma nie wpisali jednak na listę wyłącznie naukowców – są tam osoby, które same działały lub inspirowały do działania, ale także takie, których działania przynieść mogą wielką szkodę.
-
Noc Biologów 2018
19 grudnia 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 1912 stycznia 2018 roku odbędzie się kolejna, już VII edycja, ogólnopolskiej akcji Noc Biologów. W tym roku hasło przewodnie Nocy Biologów brzmi „Woda to życie”. Woda nie jest tylko płynem, jest niezwykłą substancją, która przyczyniła się do powstania i trwania życia na Ziemi. Wpływa na nas, stanowi bowiem ok. 70% masy ciała dorosłego człowieka, ale i całe środowisko zamieszkiwane przez różne organizmy. Jest także jedną z najpospolitszych substancji we Wszechświecie. -
Mikrobiologia stawia wyzwanie chorobom autoimmunologicznym
14 grudnia 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 24Lektyna, jedno z białek będących elementem wrodzonej odporności człowieka, według najnowszych badań okazała się mieć wpływ na przebieg młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów. Dzięki otrzymanym wynikom lekarze będą mogli wykonywać badania, które pozwolą prognozować przebieg choroby u dzieci i młodzieży oraz lepiej zaplanować leczenie młodych pacjentów. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) to choroba autoimmunologiczna, która diagnozowana jest u dzieci i młodzieży do 16 roku życia. Lekarze nie znają dokładnej przyczyny występowania tego typu zaburzeń, jednak przypuszcza się, że wpływ na jej rozwój mogą mieć m.in. zakażenia wywołane przez bakterie, takie jak: Yersinia, Campylobacter czy Chlamydia, a także infekcje wirusowe wieku dziecięcego. -
Wykład „Granice współczesnej paleontologii”
06 grudnia 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 24W środę 13 grudnia 2017 roku o godz. 15.30 w sali sympozjalnej nr III na IV piętrze w budynku Wydziału Nauk Społecznych przy ul. Bankowej 11 odbędzie się kolejny wykład w ramach osiemnastej edycji seminarium „Problem granic w filozofii i nauce”. Referat zatytułowany „Granice współczesnej paleontologii” wygłosi prof. dr hab. Michał Zatoń z Katedry Paleontologii i Stratygrafii Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. Prof. Zatoń tak streszcza swoje wystąpienie: „Paleontologia, czyli nauka zajmująca się pozostałościami po organizmach żywych zachowanymi w zapisie kopalnym w postaci skamieniałości, ma długą tradycję w historii nauk przyrodniczych. Przez dekady paleontologia przechodziła wiele etapów rozwoju. -
Wykład pt. „W poszukiwaniu nowych leków przeciwrakowych...”
04 grudnia 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 20W piątek 8 grudnia 2017 roku o godz. 10.00 w sali audytoryjnej Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego (Katowice, ul. Bankowa 9) odbędzie się wykład prof. Zygmunta Derewendy pt. „W poszukiwaniu nowych leków przeciwrakowych: jak krystalografia może pomóc, gdy inne dziedziny zawiodą?”. Prelekcja dotyczyć będzie prezentacji nowych, niekonwencjonalnych metod walki z rakiem. Prof. Zygmunt Derewenda jest absolwentem Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Łódzkiego (1976 r.). Doktoryzował się w zakresie chemii na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UŁ. Był pracownikiem naukowo-badawczym w brytyjskim University of York, profesorem biochemii na University of Alberta (Kanada). Od 1996 r. jest profesorem fizjologii molekularnej i biofizyki w University of Virginia w USA. Wykładał m.in. -
Czy dinozaury mogły przetrwać do naszych czasów?
28 listopada 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 25Koniec epoki dinozaurów był krótki i nieprzejednany. Jak jednak pokazują najnowsze badania, był też wyjątkowo nieszczęśliwym zdarzeniem, ponieważ gdyby prehistoryczna planetoida uderzyła w Ziemię niemal dowolnym innym miejscu, przerażające gady mogłyby nadal panować nad naszą planetą. Siła uderzenia planetoidy o szerokości około 10 kilometrów, która "spotkała się" z Ziemią około 66 milionów lat temu, wyżłobiła krater o średnicy 150 kilometrów na Półwyspie Jukatan w okolicy, w której dzisiaj znajduje się meksykańskie miasto Chicxulub. Uderzenie meteorytu mógł wyzwolić siłę 100 tysięcy gigaton trotylu, czyli ponad miliard razy większą, niż siła razem wziętych bomb, które zniszczyły Hiroszimę i Nagasaki. -
Śląski Festiwal Nauki Katowice 2017
Autor: Agnieszka Sikora Opublikował: Agnieszka Sikora 27 listopada 2017 Aktualizacja: 28 marca 2025 Wyświetlenia: 21Już po raz drugi największe śląskie uczelnie (Uniwersytet Śląski, Politechnika Śląska, Śląski Uniwersytet Medyczny, Akademia Sztuk Pięknych) oraz Miasto Katowice łączą siły, by przekonać mieszkańców regionu śląsko-zagłębiowskiego, że nauką można się bawić, a codzienną pracę badaczy reprezentujących różne dziedziny da się przedstawić w przystępny sposób.
-
Niebieski ptasznik odkryty w Gujanie
23 listopada 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 25Pośród wielu nowych gatunków, odkrytych właśnie lasach Gujany w Ameryce Południowej, niezwykłe wrażenie robi nieznana dotąd odmiana ptasznika – jego nogi i ciało błyszczą się niesamowitym, "elektrycznym" niebieskim kolorem. Fotograf Andrew Snyder podczas swojej wyprawy fotograficznej do Gujany dokonał niesamowitego odkrycia. Znalezisko jest ważne nie tylko ze względu na niespotykany wygląd przedstawiciela rodziny Theraphosidae (ptasznikowatych). Podkreślna ono także jak ważna jest ochrona bezkręgowców i jak wyjątkowym miejscem są lasy, w których te zwierzęta znaleziono. Fotograf odkrył nowy gatunek ptasznika (w angielskiej nomenklaturze zwanego potocznie tarantulą), którego nogi i tułów są kobaltowo niebieskie. -
Co to jest mikroskopia konfokalna?
17 listopada 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 27Cechą wszystkich mikroskopów (od czasów ich wynalezienia pod koniec XVI wieku) jest oglądanie materii w sposób umożliwiający obserwację szczegółów jej budowy, a szczególnie obiektów tak małych, że niewidocznych gołym okiem. Rozwój mikroskopii doprowadził do powstania wielu odmian metod obrazowania wykorzystujących różne urządzenia do generowania obrazu dającego się interpretować przez ludzkie oko. Mikroskopy wykorzystujące światło widzialne do generowania obrazów przez wiele dziesięcioleci miały rozdzielczość ograniczoną długością fali światła i niedoskonałościami konstrukcyjnymi. Poprawa rozdzielczości dotyczyła głównie poprawy jakości elementów optycznych. Przełom nastąpił w momencie skonstruowania pierwszego mikroskopu konfokalnego, w którym obraz generowany jest z jednej płaszczyzny fokalnej. -
Prehistoryczny rekin zaskoczył naukowców u wybrzeża Portugalii
Autor: Ryszard Knapek Opublikował: Ryszard Knapek 15 listopada 2017 Aktualizacja: 04 kwietnia 2025 Wyświetlenia: 26Badacze zajmujący się szkodliwością połowów dla środowiska na głębinie niedaleko portugalskiego wybrzeża niespodziewanie natknęli się na rekina, który (jako gatunek) pamięta czasy Tyranozaura Rexa. Nauka zna już takie stworzenia, ale morskie głębiny wciąż kryją przed nami niespodzianki.
-
Mózg dojrzewa dłużej niż się spodziewano
08 listopada 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 26Neuronaukowcy potwierdzają to, co ubezpieczyciele samochodów wiedzą już od dawna – ludzki mózg aż do około 25. roku życia nie jest jeszcze zupełnie dojrzały. I to jeszcze nie koniec – niektóre zdolności szlifują się o wiele dłużej. Aż do tego wieku kora przedczołowa – część mózgu, która pomaga w ograniczeniu zachowań impulsywnych – nie jest jeszcze w pełni rozwinięta. Badacze twierdzą, że to odkrycie może rzucić więcej światła na problem narastającej przemocy, której źródłem są prawie wyłącznie mężczyźni w wieku od 20 do 30 lat. -
Otwarte wykłady mistrzowskie
Autor: Tomasz Płosa Opublikował: Tomasz Płosa 06 listopada 2017 Aktualizacja: 07 kwietnia 2025 Wyświetlenia: 23Począwszy od 9 listopada, Uniwersytet Śląski w każdy czwartek zaprasza wykłady mistrzowskie, których autorami będą wybitne postaci uczelni. Organizatorem cyklu jest Kolegium Indywidualnych Studiów Międzyobszarowych UŚ.
-
Bałtyckie małże a gazy cieplarniane
17 października 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 25Naukowcy ustalili, że bałtyckie małże i morskie robaki uwalniają do atmosfery duże ilości potencjalnie szkodliwych dla środowiska gazów cieplarnianych, przede wszystkim metanu. Badania zespołu naukowców z uniwersytetów w Cardiff i w Sztokholmie wykazały, że morskie stworzenia takie jak małże i robaki wytwarzają duże ilości najsilniejszych gazów cieplarnianych – metanu i podtlenku azotu. Powstają one w ich wnętrznościach, wytwarzane przez żyjące tam bakterie. Metan w gazowej postaci wydostaje się do wody, a następnie trafia do atmosfery, przyczyniając się do globalnego ocieplenia – metan jma 28 razy większą siłę oddziaływania w tym zakresie niż dwutlenek węgla. Szczegółowe analizy wykazały, że małże i robaki są przyczną około 10 proc.ogólnej emisji metanu z Morza Bałtyckiego do atmosfery. -
Sekret starzenia się odkryty w... badaniach na robakach
16 października 2017 Aktualizacja: 11 lutego 2025 Wyświetlenia: 20Badacze z dwóch amerykańskich placówek – Case Western Reserve University School of Medicine i University Hospitals Health System – odkryli nowy molekularny sposób na kontrolę długości życia i zdrowia, działąjącą u robaków i u myszy. Ich dalsze badania mogą otworzyć drogę do realizacji wielkiego ludzkiego marzenia o długowieczności. W artykule opublikowanym właśnie w czasopiśmie „Nature Communications” naukowcy pokazują, że robaki z podwyższonym poziomem pewnych protein żyją dłużej i są zdrowsze niż zwykle robaki. Ponadto, myszy, które mają podwyższony poziom tych samych protein, wykazują opóźnienie w pojawianiu się dysfunkcji układu naczyń krwionośnych w porównaniu do typowych przedstawicieli ich gatunku. Badanie może mieć doniosłe znaczenie w naszym rozumieniu starzenia się i powiązanych z tym problemów życiowych.