Ze świata nauki

Rusza właśnie Tydzień Mózgu – coroczna okazja, żeby podsumować i rozszerzyć naszą wiedzę na temat tego niezwykłego organu, którego wcale nie używamy jedynie w 10 procentach. O jego znaczeniu mówią inne procenty: chociaż stanowi nie więcej niż 2 procent masy naszego ciała, to jego dotlenienie zużywa około 20 procent naszej energii. Chcecie wiedzieć więcej? Zapraszamy na Tydzień Mózgu!

Od 11 do 14 marca 2019 roku w Centrum Informacji Naukowej i Bibliotece Akademickiej w Katowicach oraz na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego odbędzie się cykl wykładów pod nazwą Tydzień Mózgu.

Zeberki timorskie, które wychowują się z licznym potomstwem, nieustannie rywalizują o pożywienie. Jak pokazują badania, w dorosłym życiu te ptaki są jednak o wiele bardziej towarzyskie, niż ptaki, które mają mniej braci i sióstr.

Opowiadanie historii powstania teorii ewolucji zawsze zahacza o wyprawę na HMS Beagle, jako doświadczeniu, które miało ukształtować młodego Karola Darwina. Co jednak w ogóle Darwin robił na tym statku wojennym Jego Królewskiej Mości?

Co to znaczy być człowiekiem? Kiedy i w jaki sposób człowiek odróżniał się od pozostałych zwierząt? Paleontologiczne i archeologiczne próby odpowiedzi na to pytanie najczęściej obracają się wokół tych samych spraw: badaniu pierwszych śladów sztuki, języka albo zdolności technicznych. Ostatnio jednak badacze coraz częściej sugerują, że warto by było zwrócić większą uwagę na środowiskową wyjątkowość historii gatunku Homo sapiens.

Zapewne każdy z nas, przyglądając się różnym liściom, dostrzegł na nich ciekawe wzory nerwów. Ich ułożenie jest powtarzalne, a przez to przewidywalne i charakterystyczne dla każdego gatunku roślin, podobnie jak układ samych liści na łodydze. Dr hab. Agata Burian z Katedry Biofizyki i Morfogenezy Roślin Uniwersytetu Śląskiego w ramach projektu dofinansowanego przez Narodowe Centrum Nauki postanowiła zbadać, w jaki sposób wytwarzane są takie właśnie wzory i co determinuje ich powstawanie.

Ludzki nos potrafi rozróżnić bilion różnych zapachów. Ta niezwykła sprawność możliwa jest dzięki 10 milionom komórek nerwowych znajdujących się w nosie i ponad 400 genom powiązanych z powonieniem. Naukowcy z Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku opublikowali właśnie w „Nature” wyniki badań, które pokazują, w jaki sposób neurony i geny pracują na ten efekt.

Parę tygodni temu świat odbiegła wiadomość, obok której trudno przejść obojętnie nawet komuś, kto na co dzień zupełnie nie interesuje się nauką. Chiński genetyk, He Jiankui z Southern University of Science and Technology w Shenzhen ogłosił, że kilka tygodni wcześniej (listopad 2018) na świat przyszły dwie dziewczynki, bliźniaczki, Lulu i Nana, których genom na etapie embrionalnym został zmodyfikowany tak, żeby zablokować możliwość zakażenia wirusem HIV.

3. Śląski Festiwal Nauki KATOWICE odbywać będzie się od 12 do 14 stycznia, a poprzedzi go zaplanowana na 11 stycznia VIII Noc Biologów na Uniwersytecie Śląskim

VIII Noc Biologów odbędzie się 11 stycznia 2019 roku i otworzy 3.Śląski Festiwal Nauki KATOWICE 

Nawet 50 procent gatunków żywych organizmów może wyginąć w ciągu życia trzech pokoleń ludzi, jeśli na świecie nie zostanie wprowadzona skuteczna polityka klimatyczna – przestrzega prof. Piotr Skubała, ekspert w zakresie ekologii i filozof środowiska z Uniwersytetu Śląskiego.

Jedną z przypadłości starzenia się jest to, że mięśnie szkieletowe nie regenerują się po urazach tak sprawnie, jak wcześniej. Najnowsze badania, prowadzone na University of Pittsburgh  pokazują że przyczyną i potencjalnym obiektem terapeutycznym są w tym przypadku białka Klotho, tak zwane „białka długowieczności”.

Zespół naukowców z Instytutu Ornitologii Maxa Plancka i Uniwersytetu Oksfordzkiego odkrył, że wrony brodate potrafią tworzyć narzędzia z dwóch samodzielnie niefunkcjonalnych elementów. Jest to sprawność, którą jak dotąd obserwowano tylko u ludzi i innych gatunków z rodziny człowiekowatych.

Dowody w postaci niewielkich, molekularnych skamielin pozwalają przypuszczać, że początki istnienia zwierząt w oceanach nawet o 100 milinów lat poprzedzają okres kambryjski, z którego pochodziły najstarsze dotąd ślady pierwszych gąbczastych stworzeń z tego królewstwa.

Pozornie prosta i nieciekawa wywilżna karłowata, znana lepiej jako muszka owocowa, jest niezwykle ważnym owadem modelowym dla zrozumienia i leczenia ludzkich chorób. Wiele procesów i zjawisk zachodzących w ciałach tych owadów ma podobną naturę jak u  ludzi. Małe rozmiary muszki oraz krótki czas rozwoju sprawiają, że możliwe staje się przetestowanie setek osobników, co nie jest wykonalne w przypadku ludzi. Uważa się, że muszka może mieć swój wkład również w badaniu cukrzycy.

Na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego realizowany jest projekt pn. „Cyfrowa Entomologiczna Baza Danych HEMIPTERON (CEBD HEMIPTERON)”. 

Antropolodzy z Instytutu Maxa Plancka odnaleźli w Denisowej Jaskini na Syberii szczątki 13-letniej dziewczyny sprzed 50 tysięcy lat. Jak się okazało, jej matka była neandertalczykiem, a ojciec denisowianinem. Od dawna wiedzieliśmy, że różne gatunki praczłowieka krzyżowały się ze sobą, ale to pierwszy bezpośredni dowód takiego krzyżowania.

Zespół naukowców w ramach projektu HabitARS testował narzędzie służące do inwentaryzacji nieleśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 oraz umożliwiające prowadzenie monitoringu zagrożeń, które mogą mieć wpływ na funkcjonowanie i zachowanie tych siedlisk. Efektem prac docelowo miałyby być m.in. mapy roślinności pokazujące zasięg terytorialny określonego siedliska przyrodniczego oraz zasięgi wybranych gatunków.

A gdyby tak móc się zamrozić na sto lat i ocknąć w przyszłości. A czemu by nie 1000 albo 10 000 lat? Pod koniec 2017 roku ta sztuczka udała się na 40 000 lat dwóm nicieniom z epoki lodowcowej. Naukowcy z Rosji informują, że robaki żyją, poruszają się i jedzą. Tym samym stały się najstarszymi istotami żyjącymi na Ziemi.

8 sierpnia obchodzimy Wielki Dzień Pszczół. Idea tego dnia opiera się nie tylko na przypominaniu, jak ważną rolę pełnią pszczoły w ekosystemie, ale także na propagowaniu praktycznych rozwiązań sprzyjającym tym miodnym stworzeniom.