Ze świata nauki

Nikt nie ma wątpliwości, że zamrożenie człowieka z nadzieją, że po powrocie do normalnej temperatury ożyje, ma niewielki sens. Jednak postępujemy tak z bakteriami w laboratoriach, by przechować je przez długi czas niezmienione.  Czy jeśli całkowicie zamrozimy komórki bakterii, tak, że ustaną w nich wszelkie procesy metaboliczne to znaczy, że je zabiliśmy? A jeśli tak, to jak wracają one do życia?

Dr hab. Joanna Szymanowska-Pułka, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląśkiego w Katowicach zajmuje się modelowaniem wzrostu roślin oraz bada własności mechaniczne tkanek roślinnych. Łączy w swych badaniach zagadnienia z pogranicza biofizyki i morfogenezy roślin.

O tym, że dziecko rozwija się w kontakcie ze swoimi rodzicami lub opiekunami nie trzeba nikogo przekonywać. Jak pokazują najnowsze badania neurologiczne, nie wystarczy jednak do dziecka mówić – trzeba z nim rozmawiać. Dzieci, które są aktywne w “konwersacji” z dorosłymi, mają znacznie lepiej rozwinięte połączenia mózgowe między obwodami odpowiedzialnymi za przetwarzanie słuchowe i procesy mowy. A to oznacza wyższe kompetencje językowe w przyszłości.

Odkryto nowy gatunek naczelnych. Pośród dużej różnorodności znanych już gatunków naczelnych jest miejsce dla jeszcze jednego – langura z Puppa (ang Popa langur). Rodzaj naczelne obejmuje bardzo dużą różnorodność gatunkową – od małp lemurowych, przez szerokonose małpy amerykańskie i wąskonose małpy mieszkające w Afryce i w Azji, aż po człowiekowate i samego człowieka. Langur z Puppa należy do langurów, czyli do koczkodanowatych małp wąskonosych zamieszkujących Azję południowo-wschodnią.

Liczne wirusy są utrapieniem ludzkości, lecz również bakterie nie zawsze żyją z tymi tworami w komitywie. Istnieją wirusy atakujące i niszczące bakterie. Zwane są bakteriofagami. Nie rozpoznano jeszcze jakie jest kryterium „wyboru” danej bakterii przez takiego wirusa, lecz wysunięto kilka propozycji, jakby to mogło wyglądać. Wiadomo natomiast, że bakteria broni się przed atakami wirusowymi i opisano sposoby tej obrony.

Mikroorganizmy nie myślą tak, jak ludzie - nikt nie ma co do tego wątpliwości. Jednak mimo tego są w stanie sabotować nasze leczenie na różne sposoby - wzajemnie sobie pomagając w swoich małych, bakteryjnych "mafiach", ukrywając się przed nami oraz przed lekami, którymi chcemy je zwalczyć, czy też celowo zmieniając zachowanie – swoje, a być może również i nasze...

Każde dzieło sztuki ma wyjątkową i niepowtarzalną historię… mikrobiologiczną. Zespół włoskich i austriackich badaczy przeanalizował pod tym kątem siedem rysunków wykonanych przez Leonarda da Vinci. Chociaż prawdopodobnie nie uda się w takiej analizie odzyskać DNA samego renesansowego mistrza, to sporo można się dowiedzieć tym, jakie niewidoczne ślady pozostają na dziele sztuki i jak one na nie wpływają.

Zachowania agresywne mają podobne podstawy neurologiczne u wielu różnych zwierząt. Przegląd badań prowadzonych na gryzoniach, ptakach i naczelnych pozwolił zauważyć jeden obwód w mózgu, który działa podczas zachowań agresywnych. Inne są natomiast dla ptaków i gryzoni, a inne dla naczelnych obwody, które odpowiadają za hamowanie takich zachowań. To niezwykle istotne, biorąc pod uwagę, że wiele badań psychiatrycznych i psychologicznych zaczyna się od badań neurologicznych u zwierząt.

Glony żyjące w ocenach żywią się zwykle w procesie fotosyntezy. Geolodzy odkryli jednak gatunek żyjący 66 milionów lat temu, który zyskał zdolność przemieszczania się i najwyraźniej nauczył się jeść otaczające je bakterie. Dominował w przez cały okres załamania się klimatu po słynnym uderzeniu planetoidy, która doprowadziła do wyginięcia dinozaurów i większości gatunków lądowych i morskich. Niezwykła zdolność pomogła tym glonom przetrwać, a potem odbudować morski ekosystem.

Niesporczaki to bardzo małe zwierzęta bezkręgowe, żyjące w środowiskach wodnych. Mogą przetrwać ekstremalnie wysokie i niskie temperatury, suszę, promieniowanie kosmiczne, a nawet próżnię. Teraz naukowcy odkryli nowy gatunek niesporczaków, który jest w stanie tolerować promieniowanie ultrafioletowe (UV). Promieniowanie UV w dużych dawkach jest szkodliwe, a nawet zabójcze, dlatego używa się go do usuwania wirusów i trudnych do zabicia bakterii.

Komitet Noblowski ogłosił laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za rok 2020. Wspólną nagrodę otrzymali Harvey J. Alter, Michael Houghton i Charles M. Rice za odkrycie wirusa zapalenia wątroby typu C.

Od 5 do 12 października Królewska Szwedzka Akademia Nauk, Akademia Szwedzka i Norweski Komitet Noblowski przyznają Nagrody Nobla w sześciu dziedzinach: fizjologia lub medycyna, fizyka, chemia, literatura, Pokojowa Nagroda Nobla i ekonomia. Zapraszamy do zapoznania się z kalendarium tego wydarzenia. Na bieżąco będziemy relacjonować i komentować dla Państwa kolejne nagrody.

Nie ma jednego genu odpowiedzialnego za leworęczność. Co najmniej 41 regionów w naszych DNA jest wspólnie odpowiedzialna za to, że część osób sprawniej posługuje się lewą ręką niż prawą. Kolejnych 7 jest za to powiązana z oburęcznością.

Badacze znaleźli dowody na to, że już 1,3 miliona lat temu wilki żyły w stadach i dbały o swoich pobratymców, którzy cierpieli z powodu urazów.

Bakterie żywiące się metanem potrafią także rozkładać jon amonowy. Bakterie, które żyją w ekstremalnych wulkanicznych warunkach, odgrywają istotną rolę w redukcji gazów cieplarnianych emitowanych w wulkanach. Ta zdolność była już znana w stosunku do metanu. Najnowsza publikacja mikrobiologów z holenderskiego Universytetu Radbouda odkrywa przed nami ich dodatkową zdolność dotyczącą jonu amonowego.

Nowy koronawirus wykorzystuje struktury w swoim RNA do infekowania komórek. Naukowcy zidentyfikowali te konfiguracje, tworząc najbardziej dokładny jak dotąd atlas genomu SARS-CoV-2.

Co roku we wrześniu Uniwersytet Śląski otwiera swój kampus w Katowicach dla uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego. To wydarzenie, na które zaproszone są zorganizowane grupy. Na mapie kampusu pojawia się kilka przystanków naukowych, co roku oferujących inne interaktywne wykłady z wybranej dziedziny. Są to: „Osobliwości Świata Fizyki”, „Biorobotyka” oraz „Niesamowita historia ludzkości”. Uczniowie mogą uczestniczyć w kilku wykładach, prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego oraz pracowników innych placówek naukowo-badawczych ze Śląska. W wykładach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego co roku bierze udział ok. 17 tysięcy uczniów!

Toksyna, której prątek gruźlicy używa, by zaadoptować się do środowiska może być dla tej bakterii śmiertelnie niebezpieczna, jeżeli tylko uda się sztucznie utrzymać dłużej jej działanie.  Gruźlica, choć w Europie prawie nie występuje, globalnie wciąż zabiera ze sobą około półtora miliona ofiar rocznie. Ponieważ coraz częściej terapia antybiotykowa okazuje się nieskuteczna, badacze szukają nowych rozwiązań.

O niesporczakach mówi się bardzo często jako o zwierzętach niezniszczalnych, którym niestraszne są ani bardzo wysokie i bardzo niskie temperatury, ani długotrwałe susze, ani nawet ekspozycja na promieniowanie kosmiczne. Co kryje się za tą niezwykłą odpornością i czy na pewno nic nie jest w stanie im zaszkodzić? Na te i inne pytania odpowiada dr hab. Izabela Poprawa, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego, która od lat przygląda się niezwykłym bezkręgowcom.

Mikrobiolodzy zauważyli zależność między pewnymi szczepami bakterii a chorobą nowotworową. Są takie bakterie, które wspierają lub nawet umożliwiają rozwój nowotworu (98 procent chorych na raka żołądka było zakażonych Helicobacter pylori) albo niwelują działanie leków antynowotworowych. Ale są też takie, których pojawienie się w naszym organizmie przyczynia się do regresji nowotworu albo wzmocnienia naszego układu immunologicznego.