Ze świata nauki

W czerwcu 2020 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna zatwierdziła oficjalną nazwę dla małego satelity asteroidy, który ma stać się pierwszym celem misji odchylania asteroidy. Satelita jest mniejszym z dwóch ciał w bliskim Ziemi systemie asteroid Didymos i będzie teraz odróżniany od swojego głównego obiektu nazwą Dimorphos.

28 października sonda kosmiczna OSIRIS-REx, znajdująca się obecnie na planetoidzie Bennu, zakończyła ładowanie próbek tego ciała niebieskiego, zamknęła i zabezpieczyła kapsułę. Niezwykle trudne zadanie, sterowane przez NASA z Ziemi, odległej od Bennu o 330 milionów kilometrów, zakończyło się sukcesem. Teraz statek powrotny czeka na dogodny moment do startu powrotnego na Ziemię - prawdopodobnie wystartuje w marcu 2021, by dotrzeć do nas we wrześniu dwa lata później.

Stratosferyczne Obserwatorium Astronomii Podczerwonej SOFIA (NASA) odkryło wodę na oświetlonej słońcem powierzchni Księżyca.

Od 5 do 12 października Królewska Szwedzka Akademia Nauk, Akademia Szwedzka i Norweski Komitet Noblowski przyznają Nagrody Nobla w sześciu dziedzinach: fizjologia lub medycyna, fizyka, chemia, literatura, Pokojowa Nagroda Nobla i ekonomia. Zapraszamy do zapoznania się z kalendarium tego wydarzenia. Na bieżąco będziemy relacjonować i komentować dla Państwa kolejne nagrody.

Pierwszy dzień jesieni astronomicznej i kalendarzowej nie zawsze przypada w tym samym dniu. Tak właśnie jest w 2020 roku. Pierwszy dzień jesieni astronomicznej wypada 22 września o godz. 15.31, zaś jesień kalendarzowa tradycyjnie zacznie się 23 września i potrwa do 21 grudnia.

Dowody wskazują na obecność na Wenus fosfiny (fosforowodoru), nieorganicznego związku chemicznego, który na Ziemi powstaje jako produkt uboczny w procesie przetwarzania fosforanów przez bakterie beztlenowe przy użyciu wodoru. Fosforowodór został odnaleziony na Wenus w jedynym możliwym do zamieszkania „miejscu”, a mianowicie w chmurach.

Ku zaskoczeniu wielu planetologów, utlenione żelazo – hematyt – zostało odkryte na dużych szerokościach geograficznych Księżyca.

Grupa japońskich naukowców we współpracy z Japońską Agencją Kosmiczną JAXA przeprowadziła eksperyment na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Ich badania dotyczyły hipotezy panspermii, według której życie może podróżować między planetami. Jak się okazuje, bakterie mogą przetrwać w kosmosie, a nawet przybyć z Marsa na Ziemię.

Zarówno nasza galaktyka – Droga Mleczna, jak i Andromeda (M31) to gigantyczne galaktyki spiralne. Za około 4 miliardy lat Droga Mleczna i Andromeda zderzą się w grawitacyjnym „tańcu”, który ostatecznie połączy je już na zawsze.

Co roku we wrześniu Uniwersytet Śląski otwiera swój kampus w Katowicach dla uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego. To wydarzenie, na które zaproszone są zorganizowane grupy. Na mapie kampusu pojawia się kilka przystanków naukowych, co roku oferujących inne interaktywne wykłady z wybranej dziedziny. Są to: „Osobliwości Świata Fizyki”, „Biorobotyka” oraz „Niesamowita historia ludzkości”. Uczniowie mogą uczestniczyć w kilku wykładach, prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego oraz pracowników innych placówek naukowo-badawczych ze Śląska. W wykładach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego co roku bierze udział ok. 17 tysięcy uczniów!

Misja kosmiczna Mars Perseverance rover rozpocznie się 30 lipca o godzinie 13:50 (czasu polskiego). Sześciokołowy robot wielkości dużego samochodu i ważący 1040 kg jest piątym, zdecydowanie najbardziej nowoczesnym marsjańskim łazikiem NASA. Po siedmiu miesiącach podróży Perseverance ma wylądować w kraterze Jezero 18 lutego 2021 roku.

Należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) teleskop VLT wykonał pierwsze w historii zdjęcie młodej, podobnej do Słońca gwiazdy, wokół której krążą dwie duże egzoplanety. Układ znajduje się zaledwie 300 lat świetlnych od Ziemi.

Na planecie Wenus zidentyfikowano 37 aktywnych struktur wulkanicznych. Badania szwajcarskich geofizyków i amerykańskich geologów dostarczają nam mocnych dowodów na to, że wbrew dotychczasowym przypuszczeniom druga planeta od Słońca jest wciąż aktywna geologicznie. W przeciwieństwie do wychłodzonego Marsa i Merkurego, na Wenus wciąż możliwe są erupcje wulkaniczne.

21 czerwca 2020 roku nad ranem mieszkańcy Afryki środkowej, Półwyspu Arabskiego i południowej Azji mogli oglądać obrączkowe zaćmienie Słońca. Tego typu zjawisko widoczne jest wtedy, gdy Księżyc i Słońce stają w jednej linii dla ziemskiego obserwatora, ale Księżyc jest zbyt oddalony od Ziemi, żeby przysłonić całe Słońce. Tym razem bohaterem były też… chmury. Na szczęście tylko lokalnie.

Pierwsza wspólna misja NASA i SpaceX to nie tylko kosmiczne technologie zastosowane w budowie rakiety Falcon 9 czy kapsuły Dragon, to także niesztampowa realizacja myśli dizajnerskiej. Nowoczesną, a nawet rodem z filmów science fitcion ideę widzimy w projekcie skafandrów kosmicznych.

Międzynarodowy Dzień Astronomii to święto ruchome, jak cały nieboskłon. Obchodzone jest na całym świecie w drugiej połowie kwietnia lub w pierwszej połowie maja – w zależności od tego, kiedy przypada pierwsza kwarta Księżyca, ale zawsze w sobotę (w 2022 roku Międzynarodowy Dzień Astronomii przypada 7 maja). To świetna okazja, żeby osoby zainteresowane astronomią – amatorzy i profesjonaliści – mogli podzielić się swoją pasją z szeroką publicznością. Tego dnia... szczególnie ważna jest jednak noc. 

Nowe dane ujawniły, że spektakularne pierścienie Saturna znikną o 200 milionów lat wcześniej niż dotąd szacowano.

Badacze zajmujący się obroną planetarną w amerykańskim Lawrence Livermore National Laboratory prowadzą badania nad procesem, który jak dotąd lepiej znamy z filmowej fantastyki niż z naukowych publikacji. Ich praca dotyczy bowiem tego, jak zmienić kurs planetoidy, która byłaby na konfliktowej trasie z Ziemią. Badania, prowadzone od lat, są już całkiem zaawansowane i co więcej – wchodzą w fazę testów. 

29 marca będziemy spali o godzinę krócej. Przestawiamy wskazówki zegarów o godzinę do przodu z 2:00 na 3:00. Opuścimy czas środkowoeuropejski (CET), który obowiązuje u nas przez 5 miesięcy w roku i znajdziemy się w strefie czasu letniego (CEST), czyli wschodnioeuropejskiego, który obowiązuje u nas przez 7 miesięcy.

Kapsuła badawcza z mikroorganizmami – pająkami, ich jajami, siewkami jęczmienia i rzodkiewnika oraz próbkami tworzyw przy pomocy balonu stratosferycznego poleciała do stratosfery na wysokość 35 km. Cała akcja odbyła się w ramach projektu „Pamela Mission” (Plant, Aranae and Microorganism Exposure to the Light Activity in the Near Space Environment), przy którym pracuje zespół naukowców, którego większość stanowią badacze związani z Uniwersytetem Śląskim. Był to już drugi lot w ramach tej misji.