Ze świata nauki

Wielu naukowców na całym świecie prowadzi badania związane z doskonaleniem leków przeciwnowotworowych, po to, aby stały się skuteczniejsze w walce z poszczególnymi rodzajami raka.

Dzięki mikroskopii krioelektronowej po raz pierwszy udało się zaobserwować i odtworzyć w formie cyfrowej „koronę” koronawirusa, czyli tak zwane białka S (białka kolca, ang. spike) – tak jak wyglądają one, kiedy są połączone z wirusem. Wcześniej obserwacje były zawsze poprzedzone procesami chemicznymi, które mogły zniekształcić obraz. To ważne osiągnięcie, ponieważ właśnie białka S są narzędziem transmisji, dzięki któremu SARS-CoV-2 infekuje komórki.

Dr hab. Joanna Szymanowska-Pułka, prof. UŚ z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląśkiego w Katowicach zajmuje się modelowaniem wzrostu roślin oraz bada własności mechaniczne tkanek roślinnych. Łączy w swych badaniach zagadnienia z pogranicza biofizyki i morfogenezy roślin.

Słysząc słowo tlen od razu przychodzi nam na myśl czynnik niezbędny do życia. Jednak czy zawsze tak jest? Jak dowiedli naukowcy, tlen może wykazywać działanie toksyczne wobec bakterii, występując pod postacią tzw. form reaktywnych. Jego działanie na komponenty komórek mikrobów nieraz prowadzi do ich śmierci. Niewątpliwie jest to więc paradoks – element konieczny do życia, a zarazem trucizna.

Redukcja ilości gazów cieplarnianych emitowanych przez przemysł jest kluczowym zadaniem w walce o przyszłość naszej planety. Niemieccy naukowcy opracowali zupełnie nowy materiał, który może być istotnym narzędziem w tych staraniach. Jego wartość polega na tym, że potrafi skutecznie oddzielać dwutlenek węgla z mieszanki różnych gazów, ale nie wiąże go chemiczne ze sobą. Gaz nie wydostanie się do atmosfery i jednocześnie będzie łatwy do odzyskania i ponownego użycia.

Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymały Emmanuelle Charpentier i Jennifer A. Doudna za odkrycie metody edycji genów CRISP/Cas9. Tegoroczna nagroda jest wyjątkowa z kilku względów. Po pierwsze, wyróżnienie dotyczy niezwykle istotnego, ale też kontrowersyjnego narzędzia, które zrewolucjonizowało genetykę i otworzyło wiele drzwi medycynie, a niedawno doprowadziło do narodzin dwóch dzieci o zmodyfikowanym genomie. Po drugie, co wciąż niestety wyjątkowe, otrzymały je dwie kobiety.

Od 5 do 12 października Królewska Szwedzka Akademia Nauk, Akademia Szwedzka i Norweski Komitet Noblowski przyznają Nagrody Nobla w sześciu dziedzinach: fizjologia lub medycyna, fizyka, chemia, literatura, Pokojowa Nagroda Nobla i ekonomia. Zapraszamy do zapoznania się z kalendarium tego wydarzenia. Na bieżąco będziemy relacjonować i komentować dla Państwa kolejne nagrody.

Co roku we wrześniu Uniwersytet Śląski otwiera swój kampus w Katowicach dla uczniów i nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych w ramach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego. To wydarzenie, na które zaproszone są zorganizowane grupy. Na mapie kampusu pojawia się kilka przystanków naukowych, co roku oferujących inne interaktywne wykłady z wybranej dziedziny. Są to: „Osobliwości Świata Fizyki”, „Biorobotyka” oraz „Niesamowita historia ludzkości”. Uczniowie mogą uczestniczyć w kilku wykładach, prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego oraz pracowników innych placówek naukowo-badawczych ze Śląska. W wykładach Uniwersyteckiego Miasteczka Naukowego co roku bierze udział ok. 17 tysięcy uczniów!

30 sierpnia 1871 roku urodził się Ernest Rutherford, noblista w dziedzinie chemii z 1908 roku, odkrywca promieniowania radioaktywnego i badacz, który dowiódł istnienia jądra atomowego.

Przekonanie, że ślady ujawniane podczas oględzin podejrzanego lub miejsca zdarzenia niosą ze sobą ogromny ładunek informacyjny będący świadectwem popełnionych czynów, stanowi jeden z filarów współczesnej kryminalistyki. Ślady mówią, nie ulegają emocjom i uprzedzeniom, a jedynym czynnikiem mogącym umniejszyć ich wartość są trudności napotykane podczas badań oraz interpretacji materiałów dowodowych. Ślady mówią, a dzięki rozwojowi nowoczesnych technologii ich nieme „zeznania” nigdy wcześniej nie były tak dobrze wyartykułowane. Badaniem takich śladów zajmują się naukowcy z Zespołu Chemii Sądowej Instytutu Chemii UŚ.

Zespół kanadyjskich i włoskich naukowców stworzył nowe struktury dwuwymiarowe, które podobnie jak grafen mają niezwykle skuteczne właściwości półprzewodzące. Zdaniem badaczy są gotowe do zastosowania, ponieważ udało się je osiągnąć w średniej skali wielkości. Może to oznaczać przełom w badaniach polimerów dwuwymiarowych i bardzo istotny krok dla elektroniki.

Tlen na Ziemi i na Księżycu ma inną strukturę fizyczną – twierdzą badacze z amerykańskiego Uniwersytetu Nowego Meksyku. Artykuł opublikowany w czasopiśmie „Nature Geoscience” podważa wcześniejsze przekonania o tym, struktura izotopowa tlenu na Ziemi i i jej satelicie jest źródłowo identyczna, a tym samym przynosi nowe dane na temat powstania Księżyca według Teorii wielkiego zderzenia.

W związku z zagrożeniem koronawirusem, specjaliści z Instytutu Chemii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach przygotowują płyn do dezynfekcji rąk.

Cały świat czeka na szczepionkę na COVID-19. Prezydent USA naciska na firmy farmaceutyczne. Jedna z nich ogłosiła już dwa tygodnie temu, że przesłała pierwsze próbki do testów. I pomimo tego wszystkiego specjaliści WHO podkreślają, że na szczepionkę na koronawirusa będziemy musieli poczekać około 18 miesięcy. Dlaczego?

Dmitrij Iwanowicz Mendelejew, odkrywca prawa okresowości pierwiastków chemicznych i autor tablicy Mendelejewa urodził się 8 lutego 1834 roku w Tobolsku (Rosja). Chociaż dziś jego nazwisko każdemu, kto skończył 5 lat podstawówki kojarzy się tylko z jednym, to w swoim czasie był dobrze rozpoznawalną osobowością naukową i miał spory wpływ na zmiany w zakresie dwóch cieczy najlepiej kojarzonych z Rosją. A przy okazji był autorem kilku skandali obyczajowych.

Bez tłuszczów nasze ciało nie mogło by działać – dostarczają energii i służą jako ważny budulec, w tym jako warstwa ochronna żywych komórek. Z zaburzeniami w metabolizmie tłuszczów wiążą się liczne choroby, od otyłości do nowotworów. Badanie tego metabolizmu może być wkrótce możliwe, dzięki pracy naukowców z Instytutu LIMES na Uniwersytecie w Bonn, którzy opisali jak można monitorować jego pracę w pojedynczej komórce wątroby. Wyniki opublikowano w „Nature Methods”.

Nagroda Nobla 2019 w dziedzinie chemii została przyznana pionierom badań nad opracowaniem baterii litowo-jonowej – wynalazku, który stał się wszechobecny i niezastąpiony w bezprzewodowej elektronice: w telefonach, tabletach, laptopach, a nawet samochodach.

Naukowcy z Uniwersytetu McGilla w Montrealu (Kanada) odkryli, że kubek herbaty może być zaprawiony sporą dozą mikro- i nanoplastików pochodzących z saszetek. 

Grupa naukowców, wśród których znaleźli się chemicy z Uniwersytetu Śląskiego, opracowała dwie nowe pochodne karbaminianów. Substancje te mogą znaleźć zastosowanie w środkach farmaceutycznych, wykorzystywanych w łagodzeniu objawów choroby Alzheimera.

Coraz trudniej będzie nam eliminować niechcianych owadzich lokatorów. Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych pokazały gwałtowny wzrost odporności karaczanów prusaków na dotąd stosowane środki. Jak się okazuje, populacja, która przetrwa działanie jednego z insektycydów, szybko staje się odporna także na inne środki, oparte o inne substancje czynne.